Πάτροκλος Σταύρου: Μια γλαφυρή αφήγηση του κυπριακού από έναν εξέχοντα "Μακαριακό"

Πάτροκλος Σταύρου: Μια γλαφυρή αφήγηση του κυπριακού από έναν εξέχοντα "Μακαριακό"(1).

Ο Πάτροκλος Σταύρου για δυο πράγματα είναι περισσότερο γνωστός
1. Υπήρξε για πάνω από 20 χρόνια στενός συνεργάτης του Μακαρίου.
2. Υιοθετήθηκε από τη δεύτερη σύζυγο του Νίκου Καζαντζάκη Ελένη Σαμίου
Με την πρώτη του ιδιότητα διετέλεσε μόνιμος Υφυπουργός παρά τω Προέδρω της Κυπριακής Δημοκρατίας για 30 ολόκληρα χρόνια.
Με τη δεύτερη κληρονόμησε τιμητικά τα πνευματικά δικαιώματα του μεγάλου Κρητικού στοχαστή, η κοπιώδης διαχείριση των οποίων απετέλεσε έκτοτε για αυτόν έργο ζωής.
Στην παρούσα αναφορά στο πρόσωπο του θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με την πρώτη του ιδιότητα αφού το θέμα μας αφορά κατά κύριο λόγο την ιστορία του κυπριακού. Σημειώνουμε μονάχα την ιδιαίτερη φιλολογική δεινότητα του κ. Σταύρου πράγμα που τον καθιστά άριστο διαχειριστή των ζητημάτων με τα οποία έχει καταπιαστεί.

Η στενή σχέση με το Μακάριο

Ο αειθαλής Πάτροκλος (οι Κύπριοι τον αποκαλούν συχνά με τις οικειότερες ιδιωματικές προσφωνήσεις «ο Πατροκλής ή το Πατροκλούι), έζησε όλες τις νεότερες φάσεις του κυπριακού, από τον αγώνα της ΕΟΚΑ και εντεύθεν, στο πλευρό του Μακαρίου.(2)
Η στενή αυτή επαφή με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και η εμπιστοσύνη με την οποία ο τελευταίος τον περιέβαλε πρόσφερε στον Πάτροκλο Σταύρου την ευκαιρία, αλλά και το προνόμιο, να γίνει μάρτυρας πολλών σημαντικών γεγονότων της κυπριακής ιστορίας. Γνώρισε επίσης προσωπικότητες της πολιτικής ζωής της Ελλάδας, όπως και αρκετούς ξένους παράγοντες που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της Κύπρου. Οι εμπειρίες του αυτές, που δεν περιορίζονταν ασφαλώς μονάχα σε γεγονότα του προσκηνίου, αλλά περισσότερο σε παρασκηνιακές ενέργειες των αυτουργών τους κατέστησαν τον Σταύρου μια αυθεντική πηγή κυπριακής ιστορίας. Δεν θάτανε λοιπόν υπερβολή αν λέγαμε πως κάθε συνομιλία μαζί του, σχετική με την πολιτική του δράση, δημιουργεί ένα προφορικό ιστορικό ντοκουμέντο.
Αυτό πιστεύουμε ότι αποτελεί και η αφήγηση της παρούσας ανάρτησης. Πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο χρωματίζει τα γεγονότα που αφηγείται, πράγμα που εύκολα μπορεί να διακρίνει κάποιος που έστω και για πρώτη φορά τον ακούει . Για τον Σταύρου ο πρωταγωνιστής των γεγονότων είναι αποκλειστικά ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ! Η προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου είναι γι αυτόν κυρίαρχη και καθοριστική. Δεν υπάρχει περιθώριο άσκησης κριτικής, ή αμφισβήτησης, των πράξεων ή παραλείψεων του «μεγάλου ηγέτη»! Είναι εξάλλου γνωστό, σε όσους ασχολούμαστε με το κυπριακό, ότι ο εν λόγω πολιτικός αξιωματούχος και στο παρελθόν, όχι λίγες φορές, απέδειξε (με αρθρογραφία, τηλεοπτικές συνεντεύξεις και αφηγήσεις) πως για τον ίδιο αποτελεί έργο ζωής η υπεράσπιση της πολιτικής του Κύπριου ΕΘΝΑΡΧΗ, όπως και το μπλέξιμο άπειρων εγκωμίων για τις ιδέες και τους αγώνες του!

Τα χαρακτηριστικά της αφήγησης

Στο βίντεο της σημερινής ανάρτησης ο Π. Σταύρου, αναφέρεται στους κυριότερους σταθμούς του κυπριακού αγώνα ή καλύτερα του αγώνα του επικεφαλής της Κυπριακής Εθναρχίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄ στις δεκαετίες σαράντα, ως και εξήντα, από το τέλος δηλαδή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι και τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η αφήγηση περιλαμβάνει αναφορές σε κομβικά γεγονότα, όπως η εγγραφή του κυπριακού στον ΟΗΕ (1954), η τριμερής διάσκεψη του Λονδίνου (1955), το Σεπτεμβριανό πογκρόμ των Ρωμιών της Πόλης (1955), το σχέδιο Μακμίλαν (1958), η στροφή του Μακαρίου προς τη λύση της Ανεξαρτησίας (συνέντευξη στη Μπάρμπαρα Κάσλ,1958), οι συμφωνίες Ζυρίχης Λονδίνου (1959).
Ο Σταύρου στην γλαφυρή του αναφορά σχολιάζει με καυστικό τρόπο ότι του προκαλεί θυμό και απογοήτευση. Είτε πρόκειται για την γενικότερη ιμπεριαλιστική πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας, την υποτακτική στάση των ελληνικών κυβερνήσεων απέναντι στους ξένους, τις κρυφές ή φανερές διαμάχες του Μακάριου με τους Έλληνες πολιτικούς, την σταδιακή κατάρρευση του αιτήματος για αυτοδιάθεση.
Ο αφηγητής έχει το χάρισμα της άμεσης εξωτερίκευσης των συναισθηματικών του αντιδράσεων, ως προς τα γεγονότα που περιγράφει. Με τον τρόπο αυτό, εκτός του ότι κεντρίζει το ενδιαφέρον του ακροατή του, τον μπάζει ταυτόχρονα χωρίς καλά καλά να το καταλαβαίνει σε μια φιλική ατμόσφαιρα που προσδίδει στα λεγόμενα του χαρακτηριστικά πολιτικού κουτσομπολιού. Τέτοιες απολαυστικές στιγμές είναι για παράδειγμα η προσωπική επίθεση που εξαπολύει κατά του μακαρίτη υπουργού εξωτερικών (και μετέπειτα αποστάτη πρωθυπουργού) της Ελλάδας, Στέφανου Στεφανόπουλου, συνοδευόμενη από οξύ υβρεολόγιο και επιδεικτικές χειρονομίες! Η έντονη ειρωνική διάθεση που επιδεικνύει κατά του Βρετανού πρωθυπουργού Μακμίλαν με αναφορές στο προσωπικό του ημερολόγιο. Τα φαρμακερά σχόλια που απευθύνει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή για την όλη στάση και συμπεριφορά του απέναντι στο κυπριακό και το Μακάριο. Η περιφρονητική αντιμετώπιση της Φρειδερίκης. Οι ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες που μας αποκαλύπτει ως προς τον περίεργο ρόλο του Μποδοσάκη στο κυπριακό.
Ιδιαίτερο επίσης ενδιαφέρον προκαλούν και οι συναισθηματικές του εκρήξεις μπροστά στο φακό στην προσπάθεια του να αποδώσει την αιώνια και ανιδιοτελή αγάπη των Κυπρίων προς τη «μητέρα» Ελλάδα, ή την ακλόνητη πίστη του Μακαρίου προς το ιδανικό της ΕΝΩΣΗΣ, παρά την ασταμάτητη συκοφαντική πολεμική των αντιπάλων του.

Ένας ισχυρισμός κι ένα συμπέρασμα…

Η επιλογή ενός αυθεντικού Μακαριακού πολιτικού αξιωματούχου να αφηγηθεί κάποιες σημαντικές πτυχές της ιστορίας που αφορούν κυρίως το παρασκήνιο της ίδρυσης του κυπριακού κράτους και της απογοητευτικής του συνέχειας… μας οδηγεί ασυναίσθητα στους πιο κάτω συνειρμούς. Η μοίρα αυτού του τόπου για χρονικό διάστημα μισού ακριβώς αιώνα ακολουθεί μια προκαθορισμένη κατηφορική πορεία (3). Η πορεία αυτή, που οδηγεί σταθερά στη ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ , είμαστε δυστυχώς σήμερα πεπεισμένοι ότι δεν πρόκειται να αλλάξει. Θάταν σχεδόν αδύνατο μια τέτοια αφήγηση που εξακοντίζει πλήρως τον δικοινοτικό χαρακτήρα του νησιού, και που εξακολουθεί ασυναίσθητα να είναι κυρίαρχη στα μυαλά της πλειοψηφίας, θα μπορούσε να οδηγήσει το Κυπριακό σκάφος σ΄ένα άλλο προορισμό. Η επιλογή και επίτευξη μιας ριζοσπαστικής λύσης, (όπως θα ορίζαμε για τα σημερινά δεδομένα του κυπριακού τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία) όσο κι αν αποτελεί τον επίσημα διακηρυγμένο στόχο των διεξαγόμενων συνομιλιών, φαντάζει σήμερα ένα άπιαστο όνειρο.
Η ανάδειξη του άλλου αυθεντικού Μακαριακού πολιτικού (μακαρίτη πια) Τάσσου Παπαδόπουλου στο ύπατο αξίωμα της Κύπρου, μόλις πριν επτά χρόνια, με τις ψήφους και τις ευλογίες του Μακαριακού κόμματος ΑΚΕΛ που σήμερα κυβερνά, επιβεβαιώνουν δυστυχώς τους πιο πάνω απαισιόδοξους ισχυρισμούς και συμπεράσματα!
Μακάρι οι πολιτικές εξελίξεις των επόμενων μηνών να μας διαψεύσουν!
-----------------------------------------------------------
(1) Ο όρος Μακαριακός, που θα πει οπαδός του Μακαρίου, κυριάρχησε την περίοδο από την ίδρυση του κυπριακού κράτους (1960) μέχρι και την τουρκική εισβολή (1974). Ως γνωστόν ο πρώτος πρόεδρος της Κύπρου Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υπήρξε η απόλυτα κυρίαρχη πολιτική μορφή στα πρώτα χρόνια της κυπριακής ανεξαρτησίας («Ο εις και μόνος»!). Αντίπαλο δέος στην ηγετική αυτή κυριαρχία υπήρξε ο στρατιωτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής. Οι οπαδοί του τελευταίου (αριθμητικά πολύ λιγότεροι) αποκαλούντο Γριβικοί.
Μια δεύτερη ιδεολογική χρήση του όρου διαμορφώνεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια, μετά δηλαδή από ένα μεγάλο διάστημα ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως αυτή εξελίχθηκε από το 1963 και εντεύθεν, ως αμιγές ελληνοκυπριακό κράτος. Ο επικεφαλής του κράτους αυτού πρόεδρος ΜΑΚΑΡΙΟΣ σε συμμαχία με την άρχουσα τάξη του νησιού, από την πρώτη στιγμή της ανακήρυξης, άρχισε δειλά δειλά να παίρνει αποστάσεις από την Ελλάδα. Παρουσιάζοντας ολοένα και περισσότερο τάσεις αυτονόμησης του υπό διαμόρφωση καθεστώτος του γρήγορα αντιλήφθηκε τη δύναμη και τις προοπτικές που του ανοίγονταν με την αποκλειστική νομή της εξουσίας πράγμα που πίστευε ότι εύκολά θα μπορούσε να θέσει υπό τον πλήρη έλεγχο του. Η απόπειρα του νεοσύστατου μακαριακού καθεστώτος για μονομερή αναθεώρηση του συντάγματος υπήρξε το πρώτο και καθοριστικό ιδεολογικό χτύπημα απέναντι στον ελληνικό αλυτρωτικό εθνικισμό που μέχρι τότε επικρατούσε, ενώ παράλληλα η βίαιη αποχώρηση των τ/κ από την εξουσία θα το «απαλλάξει» πρακτικά από τους δυσάρεστους συνεταιριστικούς όρους των συμφωνιών της Ζυρίχης. Ταυτόχρονα, στο διεθνές πεδίο θα του προσφερθεί, χωρίς ιδιαίτερο κόπο, ένα έτοιμο και αναγνωρισμένο ελληνοκυπριακό κράτος. Η νέα ιδεολογία που σιγά σιγά θα αρχίσει να διαμορφώνεται θάναι αυτή του "Ελληνοκυπριακού Εθνικισμού" που θα ταυτίζεται με τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη του. Έτσι ενώ πολιτικά η μακαριακή παράταξη θα εκφραστεί με το σύνθημα του «εφικτού» στις "εκλογές" του 1968, αφού έχουν προηγηθεί οι απόπειρες του Γεωργίου Παπανδρέου για εφαρμογή της «διπλής Ένωσης» μέσω του «σχεδίου Άτσενσον», ιδεολογικά θα εκφράζεται με τον καινοφανή ελληνοκυπριακό εθνικισμό που δεν θα έχει καμιά σχέση πια με αλυτρωτισμό που θα παραπέμπει στην ΕΝΩΣΗ, αλλά με την εδραίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ένα δεύτερο ελληνικό ανεξάρτητο κράτος μέλος του κινήματος των αδεσμεύτων! Για να ολοκληρώσουμε την περιγραφή μας στο θέμα αυτό, θα προσθέταμε ότι η σημερινή αυθεντική μορφή του "Μακαριασμού" εκφράζεται από τους οπαδούς του ΔΗ.ΚΟ. που ίδρυσε, μετά το θάνατο του Μακαρίου ο διάδοχος του Σπύρος Κυπριανού.
(2) Οφείλουμε να προσθέσουμε ότι ο κ. Σταύρου στα φοιτητικά του χρόνια (την περίοδο του αγώνα της ΕΟΚΑ) συνέβαλε όσο κανείς άλλος Κύπριος νέος στη δημιουργία των μεγάλων κινητοποιήσεων του λαού της Αθήνας για το Κυπριακό.
(3)Σήμερα 1η Οκτώβρη 2010 συμπληρώνονται 50 ακριβώς χρόνια από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Για την ακρίβεια η ανακήρυξη του ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους έγινε στις 16 Αυγούστου 1960. Επίσης αν θέλαμε να είμαστε ακριβείς και ως προς τη συνταγματική μορφή του υπό ίδρυση κράτους, η κυπριακή Δημοκρατία από το Δεκέμβριο του 1963 και εντεύθεν δεν μοιάζει καθόλου με το συνεταιρικό δικοινοτικό κράτος του 1960, αλλά με ένα ομοιογενές Ελληνικό Δεύτερο κράτος.