22 Μαρ 2012

Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου



«Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου».
Εκδήλωση παρουσίασης του έργου του δρ. Ανδρέα Σοφοκλέους για την ιστορία του κυπριακού τύπου 1878 – 2010

Πραγματοποιήθηκε στις 12 Μαρτίου 2012, στη «Στοά του Βιβλίου» στην Αθήνα, εκδήλωση παρουσίασης του δεκάτομου έργου του δρ. Ανδρέα Σοφοκλέους, Καθηγητή Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με τίτλο «Συμβολή στην  ιστορία του κυπριακού τύπου». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα  της Κυπριακής Πρεσβείας και τη στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου σε επιμέλεια της κ. Νίκης Μιχαηλίδου.
Χαιρετισμούς απηύθυναν  εκπρόσωπος του Πρέσβη κ. Ιωσήφ και ο Διευθυντής της «Στοάς του Βιβλίου» κ. Δημήτρης Κακαβελάκης, δημοσιογράφος.
Για το σημαντικό αυτό έργο μίλησαν ο κ. Ανδρέας Βοσκός, Ομότιμος Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο δημοσιογράφος κ. Κώστας Σερέζης. Σύντομη παρέμβαση, μέσω αναγνωσθέντος σημειώματος, έγινε από τον κ. Ανδρέα Χατζηθωμά, φιλόλογο, κριτικό τέχνης και λογοτεχνίας, ενώ το συντονισμό ανέλαβε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτης Κοντός.
Τι είπαν οι ομιλητές      
Ο κ. Κοντός, προλογίζοντας το συγγραφέα τόνισε ότι το έργο του «Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου» είναι πραγματικά εντυπωσιακό αφού αποτελεί ένα πανόραμα γεγονότων της κυπριακής ιστορίας από το 1878 μέχρι και σήμερα. Υπήρξε καρπός ενός πολύχρονου  πνευματικού και επιστημονικού μόχθου με σύνολο σελίδων που ξεπερνά τις πέντε χιλιάδες, ενώ οι τίτλοι των εντύπων που διεξέρχεται υπερβαίνουν τα διακόσια.
Ο Καθηγητής κ. Ανδρέας Βοσκός, ένας από τους δύο βασικούς ομιλητές, αφού εξήρε στην αρχή το πολυσχιδές της προσωπικότητας του τιμωμένου, πέρασε σε μια αναλυτική παρουσίαση του έργου. Πρόκειται ανέφερε, για ένα πόνημα που καλύπτει μια ιστορία 132 χρόνων. Ενώ αρχικά εξήγησε, θα περιλάμβανε την ιστορία του κυπριακού τύπου μέχρι και το 1960 σε έξι τόμους, στην τελική του μορφή έγινε κατορθωτό να καλύψει και την περίοδο μέχρι και το 2010, με άλλους τέσσερις συμπληρωματικούς τόμους.
Ο ομιλητής παρουσίασε στη συνέχεια τη μεθοδολογία του συγγραφέα, που κατά την εκτίμησή του, μπόρεσε να προβάλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το σύνολο των πεπραγμένων μιας τόσο μεγάλης χρονικής περιόδου. Η ερευνητική προσπάθεια του Σοφοκλέους δεν περιορίστηκε, παρόλα αυτά, μόνο στο συγκεκριμένο υλικό των κυπριακών εφημερίδων τόνισε, αλλά συμπληρώθηκε από πλήθος έργα που θα αναζητηθούν με πολύ κόπο και προσπάθεια σε ξένες βιβλιοθήκες.
Η παράθεση των περιεχομένων του έργου του Σοφοκλέους διαγράφει πολύ εύστοχα τους ιστορικούς σταθμούς που πέρασε η Κύπρος. Η ιστορία του Ενωτικού Κινήματος, που κυριαρχεί όλη αυτή την εποχή, υπήρξε ίσως η σημαντικότερη πτυχή αυτής της πορείας, είτε με τις επάλληλες εθελοντικές συμμετοχές των Κυπρίων στους ελληνικούς πολέμους, είτε με την  απελευθερωτική  εξέγερση του 1931 και τον  εθνικοαπελευθερωτικό ξεσηκωμό του 1955-59. Ο Σοφοκλέους, επισήμανε ο καθηγητής, κατέγραψε με την πιο δυνατή λεπτομέρεια αυτούς τους αγώνες, παράλληλα με την καθημερινότητα του κυπριακού λαού κάτω από το βρετανικό αποικιακό καθεστώς.  Το ίδιο αποτέλεσμα θα επιτύχει και στις ιδιαίτερες αναφορές του για τις προσωπικότητες της δημοσιογραφίας ( Θεόδουλος Κωνσταντινίδης, Θεμιστοκλής Θεοχαρίδης, Στυλιανός Χουρμούζιος, Γεώργιος Φραγκούδης κ. ά. ), που σε χαλεπούς καιρούς είχαν το θάρρος και την τόλμη, ίσως και την αφέλεια, να εκδώσουν έντυπα και εφημερίδες για ένα ολιγογράμματο και ολιγάριθμο κοινό (180.000 ατόμων), με ένα ρομαντικό ιδεαλισμό για ντόπια πνευματική ανάπτυξη και επίτευξη εθνικής και πολιτικής ελευθερίας. Με ευχάριστη διάθεση ο κ. Βοσκός επέλεξε στο τέλος της εισήγησης του να διαβάσει ενώπιον του κοινού χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το πλούσιο περιεχόμενο των δέκα τόμων, γεγονός που πρόσφερε, έστω και για λίγο, την ιδιαίτερη εκείνη αίσθηση του κλίματος  της εποχής που περιγράφουν.
Ο Κώστας Σερέζης αναφερόμενος στο φίλο και για χρόνια συνάδελφό του Ανδρέα Σοφοκλέους έδειξε ευθύς εξ αρχής το θαυμασμό του τόσο για τον όγκο και την κατεύθυνση του έργου του, που όπως τόνισε, έχει μια συνέπεια με τη στάση ζωής και τις επιδιώξεις του, όσο και για το εύρος των ειδικεύσεών του, που δείχνει την εμμονή του να αποκτήσει όση περισσότερη παιδεία μπορούσε.  Η ακατανίκητη έφεση του για παιδεία και καλλιέργεια είπε, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία  με τον πνευματικό εξοπλισμό που απέκτησε. Ο Σοφοκλέους συνέχισε, με εφαλτήριο τις σπουδές του στην Παιδαγωγική Ακαδημία  και τις παράλληλες στη Μουσική Ακαδημία του Γιώργου Αρβανιτάκη (βιολί και φωνητικά), μετά από μια εννεαετή θητεία ως δάσκαλος σε κυπριακά σχολεία (1960-69), βρέθηκε να σπουδάζει μουσική (αρμονία) στις ΗΠΑ, Γεωγραφία στο Λονδίνο και Ουάσιγκτον, Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα (Πάντειο), με διδακτορικό σε θέματα επικοινωνίας, και μεταπτυχιακά στο ίδιο αντικείμενο ξανά στις ΗΠΑ.
Τον ίδιο καιρό διορίστηκε στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου μετά από θητεία 26 χρόνων (1969-95), πέρασε όλες τις κλίμακες της ιεραρχίας μέχρι τη θέση του Διευθυντή.
Η περίοδος που θα βρίσκεται στο νευραλγικό αυτό κυβερνητικό πόστο τον έφεραν άμεσα σε επαφή με την δύσκολη και επώδυνη πορεία του  κυπριακού στα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή. Το αντιμετώπισε τόσο στα πλαίσια της διαφώτισης στο εξωτερικό, όσο και από την πλευρά της ιστορίας με το εύρος των εξειδικευμένων του γνώσεων, που απεδείχθησαν, όπως εξήγησε, εξαιρετικά χρήσιμες.
Ως ένας σταυροφόρος της εποχής μας (όπως αποκάλεσε τους σύγχρονους της δημοσιογράφους  η Ελένη Βλάχου), ο Σοφοκλέους με το πολύτομο έργο του  ερεύνησε τον τύπο της πατρίδας του στα χρόνια της αγγλοκρατίας, που όπως εύστοχα περιέγραψε τη στάση του ο ομιλητής «κινήθηκε σε γενικές γραμμές στο πλαίσιο του εθνικού φρονηματισμού και της εξυπηρέτησης του κυπριακού ελληνισμού». Η έρευνα του πρόσθεσε ο Σερέζης «υπήρξε χρονοβόρα όπως και η σύνθεση του  όλου έργου γιατί δεν αρκέστηκε απλά στην καταγραφή στοιχείων λεξικογραφικού τύπου. Αξιολογεί και αναδημοσιεύει κείμενα που θεωρεί σημαντικά. Φωτίζει μέσα από μονόστηλα 130 χρόνων πτυχές του κυπριακού αγώνα, αλλά  και της κοινωνικής ζωής των Κυπρίων».  Αναφερόμενος επίσης, με συναισθηματική φόρτιση, στη σοβαρότητα και την επινοητικότητα του Σοφοκλέους στην ερευνητική του εργασία, προσπάθησε να την περιγράψει με τα πιο κάτω λόγια: «Διώχνει τη σκόνη από ράφια, μυρίζεται τη μούχλα από κιτρινισμένες σελίδες, αγγίζει την υγρασία της χρόνιας ακινησίας ενός ευαίσθητου υλικού και ξεθάβει στην κυριολεξία στοιχεία που το καθένα φωτίζει με το δικό του τρόπο πτυχές της ζωής και της πορείας ενός λαού». 
Η περίπτωση του Νικόλαου Καταλάνου, είναι ένα από τα παραδείγματα με τα οποία ο Σοφοκλέους αναδεικνύει τον απροκατάληπτο και μετριοπαθή τρόπο της δουλειάς του, κατέληξε ο Σερέζης. Ως γνωστόν ο Καταλάνος,  γνωστός Ελλαδίτης εκπαιδευτικός και αργότερα δημοσιογράφος, αναμείχθηκε έντονα  στον ενωτικό αγώνα υποστηρίζοντας την ολοκληρωτική ανυπακοή στο αποικιακό καθεστώς. Η ακραία αυτή στάση του Καταλάνου, ανέφερε ο ομιλητής, ανεξάρτητα των κινήτρων του, θα παρουσιαστεί στο έργο του Σοφοκλέους με μέτρο, ισορροπία και πρέπουσα αξιολόγηση, όπως  θα ταίριαζε σε άνθρωπο με μουσική παιδεία.             
Ο Κώστας Σερέζης ολοκληρώνοντας την ομιλία  του τόνισε την σημασία που είχε ο κυπριακός τύπος για την  προβολή και την ανάδειξη της λογοτεχνίας του 19ου αι. νοουμένου ότι την εποχή εκείνη το μόνο βήμα των συγγραφέων για δημοσιοποίηση της δουλειάς τους ήταν τα φύλλα των εφημερίδων.
Ο συγγραφέας δρ. Ανδρέας Σοφοκλέους αρκετά συγκινημένος για την τιμή που του έγινε, ευχαρίστησε τους καλούς φίλους που παρουσίασαν και ανέλυσαν το έργο του.
 Ευχαρίστησε επίσης αυτούς που τον τίμησαν με την παρουσία τους, οι περισσότεροι των οποίων υπήρξαν παλιοί φίλοι, συναγωνιστές και συνεργάτες ( Γ. Δολιανίτης, Μ. Πετρίδης, Θ. Πυλαρινός κ.ά.).
Ως κύριο θέμα της εισήγησής του προτίμησε να θίξει ένα βασικό ζήτημα που δεν αφορά μόνο την Κύπρο, αλλά ολόκληρο τον ελληνισμό όπως επισήμανε, το ζήτημα της οργάνωσης των Βιβλιοθηκών και των Αρχείων. Για να δώσει τις διαστάσεις του προβλήματος αναφέρθηκε με παραδείγματα στην οργάνωση της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, από τις εμπειρίες  που απεκόμισε τα χρόνια που σπούδαζε, ή με την ιδιότητα του  Διευθυντή του Γ.Τ.Π. ως ερευνητής ή απλός επισκέπτης.
Ήταν ακριβώς εκεί, όπως ανέφερε, που συνελήφθη η ιδέα της συγγραφής του μεγαλεπήβολου έργου του για την ιστορία του κυπριακού τύπου. Η απογοήτευση του ωστόσο θα είναι μεγάλη όταν από την πρώτη στιγμή των ερευνών του αντιλήφθηκε την πλήρη ανυπαρξία και ανοργανωσιά ενός ανάλογου κυπριακού αρχείου. Με γλαφυρό τρόπο διεκτραγώδησε στη συνέχεια τον επίμονο αγώνα του να ανακαλύψει, να καταγράψει και να διασώσει τελικά το μεγαλύτερο μέρος των εφημερίδων και περιοδικών της Κύπρου, ιδιαίτερα αυτών του 19ου αιώνα που βρίσκονταν επιμελώς κρυμμένα  μέχρι τότε σε χέρια ιδιωτών, που αρνούνταν να τα παραχωρήσουν για αντιγραφή και μελέτη. Την ίδια ίσως και χειρότερη στάση θα συναντήσει εκ μέρους των πολιτικών του προϊσταμένων, υπουργών και άλλων υπηρεσιακών παραγόντων, που χλεύαζαν τις προσπάθειές του και θεωρούσαν περιττή την έγκριση οποιασδήποτε στοιχειώδους χρηματοδότησης.     
Το δεύτερο θέμα που θίγει ο Σοφοκλέους είναι η μεθοδολογία που ακολούθησε στη δημιουργία του έργου του. Σαν καλός γνώστης της επιστημονικής έρευνας προσπάθησε όχι μόνο να αποφύγει «κλασικά» λάθη προηγούμενων μελετητών, ως προς την ακρίβεια της μορφής του διερευνώμενου υλικού, αλλά και να αποκαταστήσει πολλές ανακρίβειες, λανθασμένες αντιλήψεις και στρεβλώσεις που επεκράτησαν γύρω από το περιεχόμενο και τη χρονολόγηση σημαντικών εντύπων. Αξιόλογη υπήρξε επίσης η δουλειά της αποδελτίωσης και της κατάρτισης καταλόγων και ευρετηρίων, τόσο των εντύπων, όσο και των κύριων ονομάτων. Επίμοχθος υπήρξε ακόμη ο αγώνας του για καταγραφή των εφημερίδων την περίοδο μετά το 1960, όπου για πρώτη φορά καταρτίστηκε πλήρης κατάλογος 219 ελληνικών τίτλων.
Το τρίτο θέμα στο οποίο στέκεται με περηφάνια ο συγγραφέας είναι τα αποτελέσματα που πρόσφερε το έργο του. Από την έκδοση κιόλας των πρώτων τόμων, μεγάλος αριθμός ερευνητών, πανεπιστημιακών, μεταπτυχιακών φοιτητών κ. ά. θα δημιουργήσουν σχετικές μελέτες. Η παρουσία επίσης στις εφημερίδες του 19ου κυρίως αιώνα σημαντικού λογοτεχνικού υλικού θα βοηθήσει το συγγραφέα να ανατρέψει την μέχρι τότε παγιωμένη άποψη ότι δηλ. δεν υπήρξε αξιόλογη λογοτεχνική παραγωγή στην Κύπρο τον 19ο αι. Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας η έκδοση εννιά μονογραφιών. (Θεόδουλου Κωνσταντινίδη, Στυλιανού Χουρμούζιου κ.ά).
Ο Σοφοκλέους ολοκλήρωσε την ομιλία του με μια σύντομη αναφορά στο υπόλοιπο έργο του με θέμα τον κυπριακό τύπο που είτε έχει εκδοθεί είτε βρίσκεται υπό έκδοση με τη συνεργασία του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Στο video της παρούσας ανάρτησης μπορείτε να δείτε μια συντομευμένη εκδοχή της εκδήλωσης (trailer), διάρκειας 16 λεπτών. Ολόκληρη η εκδήλωση σε μαγνητοσκόπηση αναρτήθηκε στο ένθετο blog του «συντυχ@ννουμε» «των κυπρίων οι κοινότητες». Αποτελείται από πέντε μέρη με συνολική διάρκεια  88 περίπου λεπτών.
Α. Κ.

5 σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...