22 Μαρ 2012

Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου



«Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου».
Εκδήλωση παρουσίασης του έργου του δρ. Ανδρέα Σοφοκλέους για την ιστορία του κυπριακού τύπου 1878 – 2010

Πραγματοποιήθηκε στις 12 Μαρτίου 2012, στη «Στοά του Βιβλίου» στην Αθήνα, εκδήλωση παρουσίασης του δεκάτομου έργου του δρ. Ανδρέα Σοφοκλέους, Καθηγητή Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με τίτλο «Συμβολή στην  ιστορία του κυπριακού τύπου». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα  της Κυπριακής Πρεσβείας και τη στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου σε επιμέλεια της κ. Νίκης Μιχαηλίδου.
Χαιρετισμούς απηύθυναν  εκπρόσωπος του Πρέσβη κ. Ιωσήφ και ο Διευθυντής της «Στοάς του Βιβλίου» κ. Δημήτρης Κακαβελάκης, δημοσιογράφος.
Για το σημαντικό αυτό έργο μίλησαν ο κ. Ανδρέας Βοσκός, Ομότιμος Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο δημοσιογράφος κ. Κώστας Σερέζης. Σύντομη παρέμβαση, μέσω αναγνωσθέντος σημειώματος, έγινε από τον κ. Ανδρέα Χατζηθωμά, φιλόλογο, κριτικό τέχνης και λογοτεχνίας, ενώ το συντονισμό ανέλαβε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτης Κοντός.
Τι είπαν οι ομιλητές      
Ο κ. Κοντός, προλογίζοντας το συγγραφέα τόνισε ότι το έργο του «Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού τύπου» είναι πραγματικά εντυπωσιακό αφού αποτελεί ένα πανόραμα γεγονότων της κυπριακής ιστορίας από το 1878 μέχρι και σήμερα. Υπήρξε καρπός ενός πολύχρονου  πνευματικού και επιστημονικού μόχθου με σύνολο σελίδων που ξεπερνά τις πέντε χιλιάδες, ενώ οι τίτλοι των εντύπων που διεξέρχεται υπερβαίνουν τα διακόσια.
Ο Καθηγητής κ. Ανδρέας Βοσκός, ένας από τους δύο βασικούς ομιλητές, αφού εξήρε στην αρχή το πολυσχιδές της προσωπικότητας του τιμωμένου, πέρασε σε μια αναλυτική παρουσίαση του έργου. Πρόκειται ανέφερε, για ένα πόνημα που καλύπτει μια ιστορία 132 χρόνων. Ενώ αρχικά εξήγησε, θα περιλάμβανε την ιστορία του κυπριακού τύπου μέχρι και το 1960 σε έξι τόμους, στην τελική του μορφή έγινε κατορθωτό να καλύψει και την περίοδο μέχρι και το 2010, με άλλους τέσσερις συμπληρωματικούς τόμους.
Ο ομιλητής παρουσίασε στη συνέχεια τη μεθοδολογία του συγγραφέα, που κατά την εκτίμησή του, μπόρεσε να προβάλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το σύνολο των πεπραγμένων μιας τόσο μεγάλης χρονικής περιόδου. Η ερευνητική προσπάθεια του Σοφοκλέους δεν περιορίστηκε, παρόλα αυτά, μόνο στο συγκεκριμένο υλικό των κυπριακών εφημερίδων τόνισε, αλλά συμπληρώθηκε από πλήθος έργα που θα αναζητηθούν με πολύ κόπο και προσπάθεια σε ξένες βιβλιοθήκες.
Η παράθεση των περιεχομένων του έργου του Σοφοκλέους διαγράφει πολύ εύστοχα τους ιστορικούς σταθμούς που πέρασε η Κύπρος. Η ιστορία του Ενωτικού Κινήματος, που κυριαρχεί όλη αυτή την εποχή, υπήρξε ίσως η σημαντικότερη πτυχή αυτής της πορείας, είτε με τις επάλληλες εθελοντικές συμμετοχές των Κυπρίων στους ελληνικούς πολέμους, είτε με την  απελευθερωτική  εξέγερση του 1931 και τον  εθνικοαπελευθερωτικό ξεσηκωμό του 1955-59. Ο Σοφοκλέους, επισήμανε ο καθηγητής, κατέγραψε με την πιο δυνατή λεπτομέρεια αυτούς τους αγώνες, παράλληλα με την καθημερινότητα του κυπριακού λαού κάτω από το βρετανικό αποικιακό καθεστώς.  Το ίδιο αποτέλεσμα θα επιτύχει και στις ιδιαίτερες αναφορές του για τις προσωπικότητες της δημοσιογραφίας ( Θεόδουλος Κωνσταντινίδης, Θεμιστοκλής Θεοχαρίδης, Στυλιανός Χουρμούζιος, Γεώργιος Φραγκούδης κ. ά. ), που σε χαλεπούς καιρούς είχαν το θάρρος και την τόλμη, ίσως και την αφέλεια, να εκδώσουν έντυπα και εφημερίδες για ένα ολιγογράμματο και ολιγάριθμο κοινό (180.000 ατόμων), με ένα ρομαντικό ιδεαλισμό για ντόπια πνευματική ανάπτυξη και επίτευξη εθνικής και πολιτικής ελευθερίας. Με ευχάριστη διάθεση ο κ. Βοσκός επέλεξε στο τέλος της εισήγησης του να διαβάσει ενώπιον του κοινού χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το πλούσιο περιεχόμενο των δέκα τόμων, γεγονός που πρόσφερε, έστω και για λίγο, την ιδιαίτερη εκείνη αίσθηση του κλίματος  της εποχής που περιγράφουν.
Ο Κώστας Σερέζης αναφερόμενος στο φίλο και για χρόνια συνάδελφό του Ανδρέα Σοφοκλέους έδειξε ευθύς εξ αρχής το θαυμασμό του τόσο για τον όγκο και την κατεύθυνση του έργου του, που όπως τόνισε, έχει μια συνέπεια με τη στάση ζωής και τις επιδιώξεις του, όσο και για το εύρος των ειδικεύσεών του, που δείχνει την εμμονή του να αποκτήσει όση περισσότερη παιδεία μπορούσε.  Η ακατανίκητη έφεση του για παιδεία και καλλιέργεια είπε, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία  με τον πνευματικό εξοπλισμό που απέκτησε. Ο Σοφοκλέους συνέχισε, με εφαλτήριο τις σπουδές του στην Παιδαγωγική Ακαδημία  και τις παράλληλες στη Μουσική Ακαδημία του Γιώργου Αρβανιτάκη (βιολί και φωνητικά), μετά από μια εννεαετή θητεία ως δάσκαλος σε κυπριακά σχολεία (1960-69), βρέθηκε να σπουδάζει μουσική (αρμονία) στις ΗΠΑ, Γεωγραφία στο Λονδίνο και Ουάσιγκτον, Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα (Πάντειο), με διδακτορικό σε θέματα επικοινωνίας, και μεταπτυχιακά στο ίδιο αντικείμενο ξανά στις ΗΠΑ.
Τον ίδιο καιρό διορίστηκε στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπου μετά από θητεία 26 χρόνων (1969-95), πέρασε όλες τις κλίμακες της ιεραρχίας μέχρι τη θέση του Διευθυντή.
Η περίοδος που θα βρίσκεται στο νευραλγικό αυτό κυβερνητικό πόστο τον έφεραν άμεσα σε επαφή με την δύσκολη και επώδυνη πορεία του  κυπριακού στα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή. Το αντιμετώπισε τόσο στα πλαίσια της διαφώτισης στο εξωτερικό, όσο και από την πλευρά της ιστορίας με το εύρος των εξειδικευμένων του γνώσεων, που απεδείχθησαν, όπως εξήγησε, εξαιρετικά χρήσιμες.
Ως ένας σταυροφόρος της εποχής μας (όπως αποκάλεσε τους σύγχρονους της δημοσιογράφους  η Ελένη Βλάχου), ο Σοφοκλέους με το πολύτομο έργο του  ερεύνησε τον τύπο της πατρίδας του στα χρόνια της αγγλοκρατίας, που όπως εύστοχα περιέγραψε τη στάση του ο ομιλητής «κινήθηκε σε γενικές γραμμές στο πλαίσιο του εθνικού φρονηματισμού και της εξυπηρέτησης του κυπριακού ελληνισμού». Η έρευνα του πρόσθεσε ο Σερέζης «υπήρξε χρονοβόρα όπως και η σύνθεση του  όλου έργου γιατί δεν αρκέστηκε απλά στην καταγραφή στοιχείων λεξικογραφικού τύπου. Αξιολογεί και αναδημοσιεύει κείμενα που θεωρεί σημαντικά. Φωτίζει μέσα από μονόστηλα 130 χρόνων πτυχές του κυπριακού αγώνα, αλλά  και της κοινωνικής ζωής των Κυπρίων».  Αναφερόμενος επίσης, με συναισθηματική φόρτιση, στη σοβαρότητα και την επινοητικότητα του Σοφοκλέους στην ερευνητική του εργασία, προσπάθησε να την περιγράψει με τα πιο κάτω λόγια: «Διώχνει τη σκόνη από ράφια, μυρίζεται τη μούχλα από κιτρινισμένες σελίδες, αγγίζει την υγρασία της χρόνιας ακινησίας ενός ευαίσθητου υλικού και ξεθάβει στην κυριολεξία στοιχεία που το καθένα φωτίζει με το δικό του τρόπο πτυχές της ζωής και της πορείας ενός λαού». 
Η περίπτωση του Νικόλαου Καταλάνου, είναι ένα από τα παραδείγματα με τα οποία ο Σοφοκλέους αναδεικνύει τον απροκατάληπτο και μετριοπαθή τρόπο της δουλειάς του, κατέληξε ο Σερέζης. Ως γνωστόν ο Καταλάνος,  γνωστός Ελλαδίτης εκπαιδευτικός και αργότερα δημοσιογράφος, αναμείχθηκε έντονα  στον ενωτικό αγώνα υποστηρίζοντας την ολοκληρωτική ανυπακοή στο αποικιακό καθεστώς. Η ακραία αυτή στάση του Καταλάνου, ανέφερε ο ομιλητής, ανεξάρτητα των κινήτρων του, θα παρουσιαστεί στο έργο του Σοφοκλέους με μέτρο, ισορροπία και πρέπουσα αξιολόγηση, όπως  θα ταίριαζε σε άνθρωπο με μουσική παιδεία.             
Ο Κώστας Σερέζης ολοκληρώνοντας την ομιλία  του τόνισε την σημασία που είχε ο κυπριακός τύπος για την  προβολή και την ανάδειξη της λογοτεχνίας του 19ου αι. νοουμένου ότι την εποχή εκείνη το μόνο βήμα των συγγραφέων για δημοσιοποίηση της δουλειάς τους ήταν τα φύλλα των εφημερίδων.
Ο συγγραφέας δρ. Ανδρέας Σοφοκλέους αρκετά συγκινημένος για την τιμή που του έγινε, ευχαρίστησε τους καλούς φίλους που παρουσίασαν και ανέλυσαν το έργο του.
 Ευχαρίστησε επίσης αυτούς που τον τίμησαν με την παρουσία τους, οι περισσότεροι των οποίων υπήρξαν παλιοί φίλοι, συναγωνιστές και συνεργάτες ( Γ. Δολιανίτης, Μ. Πετρίδης, Θ. Πυλαρινός κ.ά.).
Ως κύριο θέμα της εισήγησής του προτίμησε να θίξει ένα βασικό ζήτημα που δεν αφορά μόνο την Κύπρο, αλλά ολόκληρο τον ελληνισμό όπως επισήμανε, το ζήτημα της οργάνωσης των Βιβλιοθηκών και των Αρχείων. Για να δώσει τις διαστάσεις του προβλήματος αναφέρθηκε με παραδείγματα στην οργάνωση της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, από τις εμπειρίες  που απεκόμισε τα χρόνια που σπούδαζε, ή με την ιδιότητα του  Διευθυντή του Γ.Τ.Π. ως ερευνητής ή απλός επισκέπτης.
Ήταν ακριβώς εκεί, όπως ανέφερε, που συνελήφθη η ιδέα της συγγραφής του μεγαλεπήβολου έργου του για την ιστορία του κυπριακού τύπου. Η απογοήτευση του ωστόσο θα είναι μεγάλη όταν από την πρώτη στιγμή των ερευνών του αντιλήφθηκε την πλήρη ανυπαρξία και ανοργανωσιά ενός ανάλογου κυπριακού αρχείου. Με γλαφυρό τρόπο διεκτραγώδησε στη συνέχεια τον επίμονο αγώνα του να ανακαλύψει, να καταγράψει και να διασώσει τελικά το μεγαλύτερο μέρος των εφημερίδων και περιοδικών της Κύπρου, ιδιαίτερα αυτών του 19ου αιώνα που βρίσκονταν επιμελώς κρυμμένα  μέχρι τότε σε χέρια ιδιωτών, που αρνούνταν να τα παραχωρήσουν για αντιγραφή και μελέτη. Την ίδια ίσως και χειρότερη στάση θα συναντήσει εκ μέρους των πολιτικών του προϊσταμένων, υπουργών και άλλων υπηρεσιακών παραγόντων, που χλεύαζαν τις προσπάθειές του και θεωρούσαν περιττή την έγκριση οποιασδήποτε στοιχειώδους χρηματοδότησης.     
Το δεύτερο θέμα που θίγει ο Σοφοκλέους είναι η μεθοδολογία που ακολούθησε στη δημιουργία του έργου του. Σαν καλός γνώστης της επιστημονικής έρευνας προσπάθησε όχι μόνο να αποφύγει «κλασικά» λάθη προηγούμενων μελετητών, ως προς την ακρίβεια της μορφής του διερευνώμενου υλικού, αλλά και να αποκαταστήσει πολλές ανακρίβειες, λανθασμένες αντιλήψεις και στρεβλώσεις που επεκράτησαν γύρω από το περιεχόμενο και τη χρονολόγηση σημαντικών εντύπων. Αξιόλογη υπήρξε επίσης η δουλειά της αποδελτίωσης και της κατάρτισης καταλόγων και ευρετηρίων, τόσο των εντύπων, όσο και των κύριων ονομάτων. Επίμοχθος υπήρξε ακόμη ο αγώνας του για καταγραφή των εφημερίδων την περίοδο μετά το 1960, όπου για πρώτη φορά καταρτίστηκε πλήρης κατάλογος 219 ελληνικών τίτλων.
Το τρίτο θέμα στο οποίο στέκεται με περηφάνια ο συγγραφέας είναι τα αποτελέσματα που πρόσφερε το έργο του. Από την έκδοση κιόλας των πρώτων τόμων, μεγάλος αριθμός ερευνητών, πανεπιστημιακών, μεταπτυχιακών φοιτητών κ. ά. θα δημιουργήσουν σχετικές μελέτες. Η παρουσία επίσης στις εφημερίδες του 19ου κυρίως αιώνα σημαντικού λογοτεχνικού υλικού θα βοηθήσει το συγγραφέα να ανατρέψει την μέχρι τότε παγιωμένη άποψη ότι δηλ. δεν υπήρξε αξιόλογη λογοτεχνική παραγωγή στην Κύπρο τον 19ο αι. Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας η έκδοση εννιά μονογραφιών. (Θεόδουλου Κωνσταντινίδη, Στυλιανού Χουρμούζιου κ.ά).
Ο Σοφοκλέους ολοκλήρωσε την ομιλία του με μια σύντομη αναφορά στο υπόλοιπο έργο του με θέμα τον κυπριακό τύπο που είτε έχει εκδοθεί είτε βρίσκεται υπό έκδοση με τη συνεργασία του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Στο video της παρούσας ανάρτησης μπορείτε να δείτε μια συντομευμένη εκδοχή της εκδήλωσης (trailer), διάρκειας 16 λεπτών. Ολόκληρη η εκδήλωση σε μαγνητοσκόπηση αναρτήθηκε στο ένθετο blog του «συντυχ@ννουμε» «των κυπρίων οι κοινότητες». Αποτελείται από πέντε μέρη με συνολική διάρκεια  88 περίπου λεπτών.
Α. Κ.

14 Μαρ 2012

Φοίβος Σταυρίδης 1938 - 2012



Φοίβος Σταυρίδης 1938 - 2012

Φεύγουν ένας μετά τον άλλο, μεγάλοι άνδρες του νησιού μας, που διέπρεψαν τον περασμένο κυρίως αιώνα.
Φοίβος Σταυρίδης ο Λαρνακεύς! Ένας πνευματικός ταγός της πόλης του Ζήνωνα. Φαρμακοποιός στο επάγγελμα, υπήρξε ταυτόχρονα ποιητής, αλλά προπάντων βιβλιογράφος, μελετητής και εκδότης έργων της λογοτεχνίας μας. Η πνευματική του κληρονομιά δεν έχει ακόμη αποτιμηθεί. Το ίδρυμα που ο Δήμος Λάρνακας προτίθεται να ιδρύσει με αφορμή τη δωρεά της βιβλιοθήκης του, θα δείξει στους νεώτερους, τα χρόνια που έρχονται, το μέγεθος της προσφορά του!
Το video της ανάρτησης, στο πρώτο του μέρος, περιλαμβάνει μια σχετικά πρόσφατη συνέντευξη του Σταυρίδη στο ΡΙΚ, με αφορμή τα 50 χρόνια της κυπριακής δημοκρατίας και τη συμβολή της Λάρνακας. Ο αείμνηστος Φοίβος θα εκθέσει με το μειλίχιο ύφος του και την ιδιαίτερη ευαισθησία του τις σκέψεις και τις αγωνίες που είχε  για την εξέλιξη των πνευματικών πραγμάτων της πόλης.
Στο δεύτερο μέρος, ο Δήμαρχος της Λάρνακας Ανδρέας Λουρουτζιάτης αναφέρεται στην αξιοποίηση της κληρονομιάς του Σταυρίδη στην πόλη, στα πλαίσια γενικότερων πολιτιστικών σχεδίων και βελτιωτικών προτάσεων που και ο ίδιος, λίγο καιρό πριν πεθάνει, συζητούσε με το Δήμαρχο.
Τα κείμενα περιλαμβάνουν:
  1. Λευτέρης Παπαλεοντίου : Φοίβος Σταυρίδης – Υπόδειγμα ήθους.
  2.  Χρήστος αποστολόπουλος Φοίβος Σταυρίδης 
  3.  Γιώργου Κεχαγιόγλου: Μνήμη Φοίβου Σταυρίδη - Φωτεινό παράδειγμα
  4. "Sripta Πτερόεντα" Το Ιστολόγιο του Πανεπιστημίου Κύπρου :  Απεβίωσε ο Φοίβος Σταυρίδης ο Ερευνητής που δημιούργησε την Κυπρολογική Συλλογή της Πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης. 
  5. Περί.. "Η Λάρνακα η πόλη του Ζήνωνα Κιτιέα" Για το ιστολόγιο Λάρνακα, η πόλη του Ζήνωνα του Κιτιέα.  Κείμενο συνέντευξης στον Χρύσανθο Χρυσάνθου (εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος, Κυριακή 18 Ιανουαρίου 2008).   
  6. Όταν πεθαίνει ένας μπλόκερ. Blog "Στροβολιώτης», 9 Μαρτίου 2012. 
  7. Ζήνωνα Ζαννέτου: Μνήμη Φοίβου Σταυρίδη (εφημερίδα Καθημερινή της Κυριακής - έκδοση Κύπρου - 18 Μαρτίου 2012). 
 ----------------------------------------------------------

Φοίβος Σταυρίδης  - Υπόδειγμα ήθους
 Του Λευτέρη Παπαλεοντίου

 Δεν είναι σχήμα λόγου ούτε υπερβολή να πούμε ότι η Κύπρος είναι πια πολύ φτωχή σε πνευματικούς ανθρώπους, από τη στιγμή που έφυγαν και ο Θεοδόσης Νικολάου (1930-2004), ο Γιάννης Κατσούρης (1935-2010) και ο Φοίβος Σταυρίδης (1938-2012). Διερωτώμαι αν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κανένας από τους τρεις ξεχωριστούς αυτούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών δεν έχει τιμηθεί με το αντίστοιχο «Αριστείο» της κυπριακής πολιτείας. Μήπως γιατί αυτοί δεν είχαν διαπρέψει στις κοινωνικές σχέσεις; Αναγνωρίζουμε ότι ο Φοίβος Σταυρίδης ήταν και παραμένει αξιόλογος ποιητής, ερασιτέχνης φιλόλογος («ερασιτέχνης» με την αρχική σημασία του όρου), δεινός βιβλιόφιλος και συλλέκτης, ενημερωμένος λόγιος και βιβλιογράφος, αφοσιωμένος ερευνητής και μελετητής, εύστοχος κριτικός και προσεχτικός αναγνώστης, απαιτητικός εκδότης περιοδικών, κτλ. Όλα αυτά, όμως, αποκτούσαν νόημα και σχήμα, καθώς συνενώνονταν στο πρόσωπο ενός γλυκομίλητου, ευαίσθητου, διακριτικού αλλά και παθιασμένου ανθρώπου, που ήταν πάντα πρόθυμος να βοηθήσει κάθε νέο ερευνητή, που διψούσε να αναδείξει την κυπριακή γραμματεία και, το σημαντικότερο, που μας πρόσφερε απλόχερα μαθήματα ήθους, ανιδιοτέλειας και αξιοπρέπειας. Ο Φοίβος Σταυρίδης εμφανίστηκε επίσημα στα γράμματα το 1972 με την ποιητική συλλογή Ποιήματα, για να ακολουθήσουν άλλες δυο ποιητικές συλλογές του στα επόμενα είκοσι χρόνια: Απομυθοποίηση (1978), Τρίτο πρόσωπο (1992). «Γαλήνια οικονομημένο ξεκαθάρισμα ωριμότητας» χαρακτήρισε ο Γ. Π. Σαββίδης το τελευταίο βιβλίο. Βέβαια, ο «λογιότατος φαρμακοποιός» είχε διευρύνει τα ενδιαφέροντά του κατά τη δεκαετία του 1980, όταν εξέδωσε το καλό περιοδικό Ο Κύκλος 19801986), με το οποίο απέβλεπε να προαγάγει κυρίως την έρευνα και τη μελέτη γύρω από θέματα του κυπριακού χώρου.
Δέκα χρόνια αργότερα, ο ίδιος υπήρξε ο εμπνευστής και ενορχηστρωτής ενός δεύτερου φιλολογικού περιοδικού (Μικρο-φιλολογικά, 1997 κ.ε.).Δεν υπάρχει εδώ περιθώριο να αναφερθούμε σε βασικά δημοσιεύματα του Φοίβου Σταυρίδη.Όμως αξίζει να μνημονευθούν τρεις τουλάχιστονερευνητικές εργασίες του: το Ημερολόγιον του βίου μου του Σάββα Τσερκεζή (1988, 2007), η ογκωδέστατη Βιβλιογραφία κυπριακής λαϊκής ποίησης (2002), αλλά και η πολύ μεγάλη συμβολή του στην κατάρτιση της Βιβλιογραφίας κυπριακής λογοτεχνίας (2001).
Είναι πολύ δύσκολο να σκιαγραφηθούν μέσα σε λίγες αράδες το πρόσωπο και η ευγενική φυσιογνωμία ενός ξεχωριστού πνευματικού ανθρώπου, που συνδέθηκε με στενή φιλία με τον Παντελή Μηχανικό και με τον Θεοδόση Νικολάου. Επανειλημμένα μιλούσε για το μεγάλο κενό που του άφησε η απουσία και των δύο, πολλές φορές έλεγε ότι του ήταν πολύ επώδυνο να αγγίξει τα χαρτιά τους, τις επιστολές ή άλλα ιδιόχειρα κείμενά τους, τα οποία φύλαγε με αγάπη και ευλάβεια στο αρχείο του. Από το φιλολογικό στέκι του Φοίβου Σταυρίδη έχουν περάσει δεκάδες και εκατοντάδες συγγραφείς, νέοι ερευνητές, καταξιωμένοι μελετητές και πανεπιστημιακοί, όπως οι Γ. Π. Σαββίδης, Νάσος Βαγενάς, Γιώργος Κεχαγιόγλου κ.ά. Ο καθένας έχει να πει τα καλύτερα λόγια για το ήθος και την ευγένεια του φιλόξενου οικοδεσπότη, για τη σεμνή και διακριτική παρουσία της συντρόφου του.
Τους τελευταίους μήνες, ακόμα και τις τελευταίες μέρες της ζωής του, ο Φοίβος Σταυρίδης είχε μια μεγάλη έγνοια, να αφήσει κάπου το αρχείο και την πλουσιότατη βιβλιοθήκη του, ώστε να είναι προσιτά σε κάθε ερευνητή. Αφού χτύπησε διάφορες πόρτες χωρίς να εισακουστεί, τελικά ο Δήμος Λάρνακας ανέλαβε να οργανώσει ένα λειτουργικό Ίδρυμα Φοίβου Σταυρίδη στη γενέθλια πόλη του συγγραφέα. Ευχόμαστε η προσπάθεια αυτή να ευοδωθεί.Ας κλείσουμε τη σύντομη αυτή αναφορά στον Φοίβο Σταυρίδη με το ποίημά του «Ακροτελεύτιο», με το οποίο ολοκληρώνεται η τρίτη και τελευταία συλλογή του. Θα έλεγε κανείς ότι με το ευσύνοπτο αυτό ποίημα προμηνύεται ή σφραγίζεται,ανάμεσα σ’ άλλα, η ποιητική σιωπή της τελευταίας εικοσαετίας:
«Ολοένα λιγοστεύουν οι στίχοι / όπως οι
επιθυμίες / όπως τα όνειρα / όπως κι οι
μέρες μας / με κάθε χτύπο της καρδιάς».

Φιλελεύθερος 111/3/2012 

  ------------------------------------------------------------

 Φοίβος Σταυρίδης 
Το Χρήστου Αποστολόπουλου

Στα πολλά θλιβερά μαντάτα που ακούμε τον τελευταίο καιρό, στους πολλούς αποχαιρετισμούς σε πρόσωπα αγαπητά της δημόσιας ή της ιδιωτικής μας σφαίρας (σα να μην έφτανε το τέλος που τίθεται σε μια σειρά υλικές και άυλες παραδοχές της ζωής μας), ένα ακόμα φευγιό ήρθε να πάρει τη δική του θέση «στο μεγάλο βιβλίο του κόσμου», όπως θα έλεγε κι ο αφηγητής στην «Αγέλαστο Πέτρα». Έφυγε από τη ζωή πριν από μόλις τρεις ημέρες, αδόκητα για όσους δεν είχαν νέα του τελευταία, ο Φοίβος Σταυρίδης, εξέχουσα φυσιογνωμία των κυπριακών γραμμάτων και πατέρας του εκλεκτού φίλου Χάρη Σταυρίδη. Μια καλπάζουσα ασθένεια, λένε τα νέα, του έκοψε με βιάση το νήμα της ζωής σε μια ηλικία που είχε ακόμα πολλά να προσφέρει σε όλα όσα αγαπούσε αυτός ο άνθρωπος μιας άλλης εποχής, ο απλός, ευγενής και βαθύτατα πολιτισμένος, με όλη τη σημασία της λέξης. Αν όλη η Κύπρος, όπως και αν τη δει κανείς, είναι μια ατέλειωτη σμίξη αντιθέσεων (ενίοτε, ίσως, και αντιφάσεων), ο κύριος Φοίβος, όπως ακόμα και τώρα θέλω να τον σκέφτομαι και να τον φέρνω στο μυαλό μου, ήταν η εφαρμογή αυτού του κανόνα στην πιο γόνιμη, στην πιο γοητευτική του εκδοχή. Βαθύτατα Έλληνας στη συνείδησή του, αλλά ταυτόχρονα αφοσιωμένος λάτρης και μελετητής του γενεθλίου τόπου του, άνθρωπος που είχε προσωπική εμπειρία από την Εγγύς Ανατολή και την έφερνε πάντα με τρόπο όμορφο στην ψυχή του, συνδυάζοντάς την γόνιμα με τον ευρωπαϊκό ορθολογισμό, θεράπων των θετικών επιστημών (φαρμακοποιός στις σπουδές και στο επάγγελμα) αλλά παντοτινός και ακαταπόνητος εραστής των γραμμάτων και των τεχνών, με αποτελεσματικότητα που θα ζήλευαν και οι πιο συστηματικοί φιλόλογοι, με μεράκι που θύμιζε ιστοριοδίφη του 19ου αιώνα, ο Φοίβος Σταυρίδης, τον οποίο πρωτοσυνάντησα μερικά χρόνια αφότου είχα γνωρίσει τον Χάρη, συνδέθηκε με μερικές ανεξίτηλες αναμνήσεις από τα ταξίδια μου στην Κύπρο. Δεν ξεχνώ το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας, δυο απανωτές χρονιές, στο απέριττο σπίτι του στη Λάρνακα, που περιλάμβανε εκλεκτές λιχουδιές της γης και της θάλασσας και τελείωνε πάντα υποχρεωτικά με χαλβά ανατολής, δυσεύρετο στα ελλαδίτικα μέρη μας, μοναδικό στην υφή και τη γεύση. Με πόση συγκίνηση, ένα από εκείνα τα Καθαροδεύτερα, μας είχε πάρει μετά το φαγητό και μας είχε πάει στη βιβλιοθήκη του και μας έβαλε να ακούσουμε τον «Ύμνο στην Ελευθερία» στην πλήρη εκτέλεσή του (με όλες τις στροφές τραγουδισμένες από χορωδία), από δίσκο που είχε εξασφαλίσει μετά από μακρά έρευνα στην Αθήνα (πόσοι ξέρουμε άραγε την ύπαρξη αυτής ή κάποιας παρεμφερούς ηχογράφησης; και πόσοι την έχουμε στα σπίτια μας;). Βιώνοντας και ο ίδιος τον βαθύ δεσμό που υπόγεια ενώνει κάθε Κύπριο με το αθηναϊκό κέντρο του ελληνισμού (δυστυχώς τείνουμε να αντικρίζουμε αυτόν τον δεσμό ή να τον ανακαλούμε μόνο στις πιο ευτελείς εκδοχές του), διατηρούσε σπίτι στην Αθήνα, σε ένα ήσυχο δρομάκι των Εξαρχείων, και επισκεπτόταν τακτικά την πρωτεύουσα σε αναζήτηση πνευματικής τροφής στα θέατρα και στα βιβλιοπωλεία. Μετά από ένα τέτοιο ταξίδι του θυμάμαι τον φίλο Χάρη να μου εξομολογείται ότι ο πατέρας του είχε δακρύσει βλέποντας στον κινηματογράφο την «Αγέλαστο Πέτρα», που και νωρίτερα ανέφερα. Ο πόνος του για τις ρωγμές στην ψυχή του ελληνισμού ήταν ίδιος, είτε αντίκριζε τις γιγάντιες ρεκλάμες του “real estate” σχεδόν σε κάθε σπιθαμή της γενέθλιας γης του, είτε έβλεπε στην οθόνη την ισοπέδωση της μνήμης στην ιστορική Ελευσίνα. Διέθετε μια τεράστια συλλογή βιβλίων και λοιπού υλικού που αφορούσε την Κύπρο και τη λογοτεχνία της κι ακόμα περισσότερο την πόλη του τη Λάρνακα. Πέρα από το πλούσιο συγγραφικό του έργο είχε μια αξιοπρόσεκτη δραστηριότητα ως εκδότης/επιμελητής περιοδικών εκδόσεων και, τα τελευταία χρόνια, ως διαχειριστής ιστοσελίδων για θέματα της Κύπρου και ειδικότερα της Λάρνακας – μια ματιά σε αυτές δείχνει ότι ήταν δραστήριος στην ενημέρωσή τους μέχρι και λίγες εβδομάδες πριν από το θάνατό του. Τελευταία φορά τον είχα δει στην Αθήνα – τέλη του 2010 πρέπει να ήταν, στα εγκαίνια μιας έκθεσης στηριγμένης στο δικό του αρχείο, στον φιλόξενο χώρο του Σπιτιού της Κύπρου στην οδό Ηρακλείτου – δεν ξέρω αν αισθανόταν ήδη κοντά τα σημάδια του τέλους, γεγονός είναι ότι στη σύντομη κουβέντα μας έδειχνε να τον απασχολεί πολύ η τύχη της βιβλιοθήκης και του αρχείου του μετά το θάνατό του, μου εκμυστηρεύτηκε την αγωνία να περιέλθει αυτός ο θησαυρός σε χέρια που θα τον εκτιμήσουν και θα τον αξιοποιήσουν προς όφελος των ερευνητών του μέλλοντος.
Τα αλλόκοτα παιχνίδια της μοίρας θέλησαν να πληροφορηθώ το θάνατό του προχθές το βράδυ, την ώρα που η τηλεόραση μετέδιδε τον ποδοσφαιρικό αγώνα του ΑΠΟΕΛ ενάντια στη Λιόν. Ήταν μια βραδιά που κι εγώ και πολλοί άλλοι Ελλαδίτες νιώσαμε πολύ κοντά στη Μεγαλόνησο, που καρδιοχτυπήσαμε για αυτό το απίθανο συνονθύλευμα από απόκληρους του ελληνικού πρωταθλήματος και τριτοκλασάτους λατινοαμερικάνους που στα χέρια ενός επίσης απόκληρου από την Ελλάδα προπονητή έχουν γίνει μια ΟΜΑΔΑ-σιδηρογροθιά, που δίνει κάθε φορά, με πίστη και λεβεντιά ελληνικότατη, και την τελευταία ικμάδα της ψυχής και των σωματικών της δυνάμεων απέναντι σε εμφανώς ανώτερους αντιπάλους κι έχει καταφέρει να φτάσει εκεί από όπου ήδη έχουν αποκλειστεί ζάπλουτες ομάδες με πολλά τρόπαια στο ενεργητικό τους, κάνοντας πράξη το κυνήγι του (φαινομενικά) ανέφικτου και δίνοντας μια χαραμάδα ονείρου και πίστης στη χειμαζόμενη και γεμάτη έγνοιες πατρίδα. Η οδύνη για το χαμό ενός ανθρώπου όπως ο Φοίβος Σταυρίδης συνάντησε αναπάντεχα εκείνο το βράδυ ένα χαμόγελο πολύτιμο με ξεχωριστή συμβολική σημασία – ήταν ίσως ένας τρόπος κι αυτός να πουν η Κύπρος κι όλος ο ελληνισμός ένα τελευταίο ευχαριστήριο αντίο σε ένα αληθινά εκλεκτό τέκνο τους.

Από το Ιστολόγιο Βλέποντας και γραφοντας, 9/3/2012

--------------------------------------------------------

ΜΝΗΜΗ ΦΟΙΒΟΥ ΣΤΑΥΡΙΔΗ
Φωτεινό παράδειγμα
του Γιώργου Κεχαγιόγλου Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Ο απρόσμενος θάνατος του Φοίβου Σταυρίδη (1938-2012) στερεί τη Λάρνακα, την Κύπρο και όλον τον ελληνισμό από έναν από τους σημαντικότερους, ανιδιοτελέστερους και ευεργετικότερους λογίους και πνευματικούς της ανθρώπους.
Επί δεκαετίες ολόκληρες «ευαίσθητος φαρμακοποιός που διανυκτέρευε» και διημέρευε για το καλό των συμπολιτών του και τη γνώση και απόλαυση όσων τον συντρόφευαν στο φιλολογικό του στέκι, ολιγογράφος αλλά καίρια ευαίσθητος και πυκνά δραστικός ποιητής, λιτός μα οξυδερκής και στερεότατος κριτικός, εκδότης λογοτεχνικών και αυτοβιογραφικών έργων σημαντικών μορφών του κυπριακού ελληνισμού, και θεμελιωτής και συνεκδότης μοναδικών και πάντα ανώτατου επιπέδου λογοτεχνικών και φιλολογικών περιοδικών, άφθαστος βιβλόφιλος και συλλέκτης, εργατικότατος και ακούραστος βιβλιογράφος μέσα και έξω από την Κύπρο, οργανωτής της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου και πολλών φορέων και εκδηλώσεων τεχνών και πολιτισμού στην πατρίδα του, την ιδιαίτερη και την ευρύτερη, με μια φράση αγαθό και πάντα αγαθοεργό «πνεύμα του τόπου» του (genius loci), ξεχώριζε πάντοτε και για τα σπανιότατα ανθρώπινα χαρίσματά του: την αταλάντευτη πίστη στη δημοκρατία, τον αστόμωτο ζήλο για την ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς και την πρόοδο της Κύπρου, τη θερμή συμπαράσταση στους φίλους του και την πρόθυμη στράτευση σε κάθε δίκαιη υπόθεση, τη φιλόξενη ανοιχτοχεριά, την ευγένεια των γραπτών, του λόγου και των τρόπων, την προσήνεια μα και το λεπτό όσο και καυστικό κάποτε χιούμορ, το απροσποίητο χαμόγελο και τα σπινθηροβόλα έξυπνα μάτια πίσω από τα αχώριστα γυαλιά του.
Ευτύχησε να τον συντροφεύει μια από τις πιο αφοσιωμένες και καλόψυχες συντρόφους, ευτύχησε να δει τα παιδιά του να αναδεικνύονται κορυφές στους τομείς των επιστημών και των γραμμάτων που διάλεξαν τιμώντας και το δικό του παράδειγμα, ευτύχησε ακόμη και να ακούσει το ωραίο μικρό του όνομα να δίνεται ως σφραγίδα δωρεάς σε εγγόνια του. «Πλήρη ημερών» θα τον λέγαμε, λοιπόν, αν δεν ήταν ακόμα τόσο νέος ψυχικά και πνευματικά και αν δεν είχε να δώσει κι άλλα, πάρα πολλά μέσω της ανεξάντλητης ζωτικής του ορμής.
Ύστερα από τον θάνατο του Θεοδόση Νικολάου και του Γιάννη Κατσούρη μέσα στα λίγα τελευταία χρόνια, το ζωντανό, και αμώραντο ακόμα, άλας στην Κύπρο μειώνεται ακόμη πιο πολύ. Αλλά τέτοιοι θάνατοι δεν είναι μόνο μεγάλες και οδυνηρές απώλειες. Όσο θα μένει ζωντανή η μνήμη του Φοίβου Σταυρίδη και όσο το παράδειγμα της δικής του δουλειάς και προσφοράς θα μένει φωτεινό, «λύχνος φωτίζων το παρόν και το μέλλον», τότε θα δικαιούμαστε να λέμε γι’ αυτόν όσα έγραψε κι ο καβαφικός Αχαιός για τους αγωνιστές του ημικατεχόμενου ελληνισμού του καιρού του:
Όταν θα θέλουν οι Κύπριοι να καυχηθούν,
«Τέτοιους βγάζει ο τόπος μας» θα λένε
για σε. Έτσι θαυμάσιος θα ’ναι ο έπαινός σου.–

ΠΟΛΙΤΗΣ  ΠΑΡΑΘΥΡΟ 11/3/2012

-------------------------------------------------------

 "Sripta Περόεντα" Το Ιστολόγιο του Πανεπιστημίου Κύπρου
Απεβίωσε ο Φοίβος Σταυρίδης ο Ερευνητής που δημιούργησε την Κυπρολογική Συλλογή της Πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης
Φοίβος Σταυρίδης (4/10/1938 - 6/3/2012)

Τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας εκφράζουν τη βαθιά τους θλίψη για το θάνατο του λογοτέχνη-ερευνητή Φοίβου Σταυρίδη, ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα στη δημιουργία της κυπρολογικής συλλογής της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Ο αείμνηστος Φοίβος Σταυρίδης γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1938. Σπούδασε φαρμακευτική και άσκησε το επάγγελμα του φαρμακοποιού μέχρι το 1995. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα στο χώρο των γραμμάτων. Λογοτέχνης της γενιάς του '60, εξέδωσε τρεις ποιητικές συλλογές, μία από τις οποίες τιμήθηκε με κρατικό βραβείο λογοτεχνίας. Ασχολήθηκε με τη μελέτη της ελληνικής κυπριακής λογοτεχνίας, εκδίδοντας σχετική βιβλιογραφία (με τους Λευτέρη Παπαλεοντίου και Σάββα Παύλου), καθώς και βιβλιογραφία της κυπριακής λαϊκής ποίησης. Ήταν υπεύθυνος έκδοσης των λογοτεχνικών περιοδικών Ο Κύκλος (1980-86) και Μικροφιλολογικά (1997- ). Είχε ιδιαίτερη αγάπη για τη γενέτειρά του Λάρνακα, για την ιστορία της οποίας εξέδωσε μελέτες.
Στα μέσα της δεκαετίας του '90 συνεργάστηκε με τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, βοηθώντας την να αναπτύξει την κυπρολογική της συλλογή. Εργογραφία: 1. Ποίηματα / Φοίβου Σταυρίδη, 1972 2. Απομυθοποίηση : ποιήματα / Φοίβος Σταυρίδης, 1978 3. Κύκλος [περιοδική έκδοση], Υπεύθυνος έκδοσης Φοίβος Σταυρίδης, 1980-1986  4. Ημερολόγιον του βίου μου : αρχόμενον από του 1886 / Σάββας Τσερκεζής ; επιμέλεια, σημειώσεις Φοίβος Σταυρίδης, 1988  5. Ο ποιητής ως αγαλματοποιός : δέκα χρόνια από το θάνατο του Παντελή Μηχανικού / Φοίβος Σταυρίδης, 1990  6. Επιστολή Κυπρίου διαφυγόντος τας σφαγάς του 1821 / φιλολογική επιμέλεια και σχόλια Φοίβος Σταυρίδης, 1991  7. Τρίτο πρόσωπο [ποιήματα] / Φοίβος Σταυρίδης, 1992  8. Αντώνης Μυστακίδης Μεσεβρινός : επιλογή από το ποιητικό του έργο / επιμέλεια Σάββας Παύλου, Φοίβος Σταυρίδης, 1992  9. Οδοιπορικόν Μαυροβουνίου / Επαμεινώνδας Ι. Φραγκούδης ; φιλολογική επιμέλεια Φοίβος Σταυρίδης, 1994  10. Πρακτικά πρώτου κιτιακού συμποσίου : Κύπρος - Επτάνησα, Λάρνακα, 12-13 Νοεμβρίου 1994 / Δήμος Λάρνακας ; [επιμέλεια έκδοσης Φοίβος Σταυρίδης]  11. Μικροφιλολογικά [περιοδική έκδοση] / Υπεύθυνοι έκδοσης: Φοίβος Σταυρίδης, Σάββας Παύλου, Λευτέρης Παπαλεοντίου, 1997-  12. Βιβλιογραφία κυπριακής λογοτεχνίας : από τον Λεόντιο Μαχαιρά έως τις μέρες μας / Φοίβος Σταυρίδης, Λευτέρης Παπαλεοντίου, Σάββας Παύλου, 2001  13. Βιβλιογραφία Κυπριακής λαϊκής ποίησης : φυλλάδες και αυτοτελείς εκδόσεις (1884-1960) / Φοίβος Σταυρίδης, 2002  14. Κύπρος : Από την αρχαιότητα έως σήμερα / Βάσος Καραγιώργης, Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος, Κώστας Ν. Κωνσταντινίδης, Ρίτα Σεβέρη, Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Μαρίνα Σχίζα, Ελένη Σ. Νικήτα, Πέτρος Παπαπολυβίου, Φοίβος Σταυρίδης, Γιώργος Φράγκος, Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης, 2007  15. Ημερολόγιον του βίου μου : αρχόμενον από του 1886 (2η εκδ., αναθ.) / Σάββας Τσερκεζής ; επιμέλεια, σημειώσεις Φοίβος Σταυρίδης, 2007

Πανεπιστήμιο Κύπρου
Μάρτιος 14, 2012

----------------------------------------------------
  
 Περί... "Η Λάρνακα η πόλη του Ζήνωνα Κιτιέα"

Ένα ιστολόγιο για την πόλη της Λάρνακας, το οποίο επιμελείται ο Φοίβος Σταυρίδης, με κείμενα του ιδίου, ανθολογήσεις άλλων κειμένων, πληροφορίες, σχόλια και φωτογραφίες.
Το φωτογραφικό και αρχειακό υλικό προέρχεται από τη συλλογή του συγγραφέα (ή φίλων) και χρήση του μπορεί να γίνει μόνο ύστερα από σχετική άδεια.
Υποδείξεις για διορθώσεις, ευπρόσδεκτες.

Για το ιστολόγιο Λάρνακα, η πόλη του Ζήνωνα του Κιτιέα
Κείμενο συνέντευξης στον Χρύσανθο Χρυσάνθου (εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος, Κυριακή 18 Ιανουαρίου 2008).

Γιατί αποφασίσατε να θυσιάσετε χρόνο και χρήμα για την ετοιμασία αυτής της ιστοσελίδας;

―Ύστερα από αρκετές δεκαετίες συστηματικής συλλογής υλικού και με δεδομένη την αδιαφορία των εκάστοτε κυβερνώντων για τη δημιουργία μιας αξιοπρεπούς κρατικής βιβλιοθήκης και ενός (έστω υποτυπώδους) ιδρύματος ιδιωτικών αρχείων, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι εάν κάποιος επιθυμεί να γίνει κάτι σ’ αυτό τον τομέα θα πρέπει να αρχίσει με τις δικές του δυνάμεις, όσο μικρές και αν είναι αυτές. Ευτυχώς διαθέτουμε σήμερα το διαδίκτυο, μια τεχνολογία που επιτρέπει ταχύτατα και με ελάχιστο κόστος να πραγματοποιούνται πράγματα τα οποία προηγουμένως θα ήταν αδιανόητα. Η δημιουργία της “ιστοσελίδας” (καλύτερα του “ιστολογίου”) για τη Λάρνακα μου δίνει τη δυνατότητα να δημοσιοποιήσω σταδιακά κάποιο μέρος από το αρχειακό υλικό που έχω, το οποίο αλλιώς θα παρέμενε κρυμμένο και άχρηστο στο σκοτάδι κάποιας βιβλιοθήκης. Όμως, τότε, ποια χρησιμότητα θα είχε αυτό, πέραν της ικανοποίησης ενός συλλέκτη για την απόκτησή του; Πρέπει να καταλάβουμε ότι, όταν διασώζουμε κάποιο τεκμήριο που βοηθά να γνωρίσουμε πτυχές της ιστορίας ή της ζωής του τόπου, είναι αδικαιολόγητο να το κρύβουμε, σχεδόν τόσο κατακριτέο όσο και η πράξη καταστροφής του. Εξάλλου, όταν εμείς θα έχουμε φύγει, ποιος εγγυάται την επιβίωσή του και από τα χέρια εκείνων που θα το παραλάβουν;

Τι προγραμματίζετε για τη δομή και το περιεχόμενό της;

―Καταλαβαίνω ότι πολύ καλύτερο θα ήταν να είχε ετοιμαστεί ειδική ιστοσελίδα για τη φιλοξενία ψηφιοποιημένου υλικού μεγαλύτερου όγκου, δηλ. σε μορφή πιο ευέλικτη και ευρύχωρη. Όμως τούτο συνεπάγεται μεγάλες απαιτήσεις χρόνου και οικονομικών πόρων ―δύο στοιχεία αποτρεπτικά για κάποιον που λειτουργεί μόνος και επιθυμεί γρήγορα αποτελέσματα. Από την άλλη δεν θα ήθελα να μπλέξω με ψυχοφθόρες και βραδυπορούσες διαδικασίες επιζητώντας τη συνδρομή κρατικών υπηρεσιών (επειδή διατηρώ ακόμη την αίσθηση ότι ο υπόλοιπος χρόνος της ζωής μου δεν είναι η αιωνιότητα)! Γι’ αυτό η δομή της σελίδας θα παραμείνει όπως ξεκίνησε, και το περιεχόμενο θα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό και ―κατά το δυνατόν― με άλλα κείμενα ή ενημερωτικό σχολιασμό. Κύριος στόχος θα συνεχίσει να είναι η παρουσίαση ψηφιοποιημένων τεκμηρίων από τη ζωή και τις δραστηριότητες της πόλης, τον χώρο και οτιδήποτε αποτελεί μαρτυρία του τόπου. Πιστεύω ότι τούτο θα είναι χρήσιμο όχι μόνο ως αποθησαύριση τεκμηρίων ιστορίας αλλά και ως νησίδα μνήμης για όσους έζησαν κάποια από αυτά ή θέλουν να τα γνωρίσουν.

Ως ιδιώτης συλλέκτης πού εστιάζετε τα ενδιαφέροντά σας; Τι περιλαμβάνουν οι συλλογές σας;

―Με ενδιαφέρει οτιδήποτε αμέσως ή εμμέσως σχετίζεται με την Κύπρο (και όχι μόνο με την πόλη μου, παρ’ ότι αυτή ιδιαιτέρως με ενδιαφέρει). Αποτελείται κυρίως από έντυπα ―βιβλία, περιοδικό τύπο― αλλά και φωτογραφίες, καθώς και χειρόγραφα. Δεν υποτιμώ επίσης τα “εφήμερα” (φυλλάδια, προγράμματα εκδηλώσεων, διαφημίσεις, αφίσες, κ.ά.) ―δηλ. υλικό “μιας χρήσης” το οποίο συνήθως αφήνεται να χαθεί παρόλο που μπορεί να προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες σε ερευνητές. Πρώτιστος στόχος είναι το παλαιότερο υλικό που είχε την τύχη να σωθεί από τα νύχια χρόνου και αδιαφορίας, χωρίς να παραγνωρίζεται και το νεότερο το οποίο κάποτε θα αποκτήσει κι αυτό τη σημασία του.

Γενικά είναι διαπιστωμένο ότι υστερούμε στη διατήρηση αρχείων. Όντως, πολλά έχουν ήδη χαθεί, κατέληξαν σε σκουπιδότοπους, λόγω αδιαφορίας;

―Είναι μια θλιβερή πραγματικότητα που δεν μπορεί να ξαφνιάσει παρά μονάχα όποιον “δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει”, για να χρησιμοποιήσω τον στίχο του Διονύση Σαββόπουλου. Όλα πλέον αφήνονται στις καλές προθέσεις ιδιωτών συλλεκτών ή “ευαισθητοποιημένων” πολιτών, εκεί που την έγνοια και τις πρωτοβουλίες θα έπρεπε να τις έχει το κράτος. Όχι ότι δεν υπάρχουν κάποιοι (ελάχιστοι) λειτουργοί με όραμα· οι κρατικοί μηχανισμοί είναι που δεν “τραβούν”. Κρίμα που εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα και την ευθύνη των αποφάσεων δεν καταλαβαίνουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και την αναγκαιότητα άμεσης θεραπείας. Πριν από αρκετά χρόνια, σε ανάλογη περίπτωση, είχα επισημάνει (με κάποια μικρή δόση υπερβολής) ότι όσα τεκμήρια πολιτισμού κατάστρεψε ο Αττίλας άλλα τόσα έχει καταστρέψει η δική μας αδιαφορία. Δεν νομίζω πως άλλαξαν πολλά από τότε.

Πού εντοπίζετε τα μεγαλύτερα κενά στον τομέα αυτό; Είναι και δική σας διαπίστωση ότι δεν επιδεικνύεται ιδιαίτερη φροντίδα από αρμόδιους φορείς για τη διατήρηση, την ανάδειξη και τη διάχυση ιστορικών αρχείων;

―Ευτυχώς, για τα μάτια του κόσμου τουλάχιστον, έχουμε ένα Κρατικό Αρχείο, το οποίο ―στο βαθμό που του επιτρέπουν οι συνθήκες λειτουργίας του (προϋπολογισμός, στελέχωση)― διαφυλάσσει και συντηρεί το αρχειακό υλικό των κρατικών υπηρεσιών. Όμως για το “άλλο” υλικό, των ιδιωτικών οργανισμών, των οικογενειών, των ατόμων, το κράτος εκληματικά αδιαφορεί, κι ας είναι και αυτό το υλικό εξίσου σημαντικό για τη συντήρηση της μνήμης του τόπου. Πού είναι ένα Ίδρυμα Ιδιωτικών Αρχείων (το οποίο υπαινίχθηκα και προηγούμένως); Αλλά ―θα μου πείτε― αφού ούτε μιαν άξια του ονόματός της Κρατική Βιβλιοθήκη δεν αξιωθήκαμε να έχουμε τι ζητούμε “ρεπανάκια για την όρεξη”; Θυμίζω όμως ότι την ίδια ώρα παραχωρούμε πολλά εκατομμύρια για να στηρίξουμε φίλους και γνωστούς σε νεοπλουτιστικής σύλληψης “Μέγαρα Πολιτισμού”. Αυτοί που τα προγραμματίζουν και πραγματοποιούν τέτοια έργα δείχνουν ότι δεν καταλαβαίνουν τίποτε από τις πραγματικές προτεραιότητες για έργα πολιτισμού. Όμως το υλικό, όπως και η αμείλικτη καθημερινότητά μας, δεν περιμένει.

Στην ψηφιοποίηση πάντως φαίνεται ότι υστερούμε σημαντικά. Μήπως υπάρχουν δυνατότητες που δεν έχουν αξιοποιηθεί, μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

―Η ψηφιοποίηση, φρούτο της εποχής, ασφαλώς αποτελεί μεγάλη κατάκτηση που θα μπορούσε να προσφέρει πολλά, μάλιστα και με βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. “Ούλλοι στραβοί, κουτσοί, στον Άη Παντελεήμονα” που λέει μια κυπριακή παροιμία. Όμως εμείς και στραβοί και κουτσοί· τι να προλάβει ο Άγιος;

Τι πρέπει να γίνει και από ποιούς, ώστε να μη χάνεται τόσο πολύτιμο αρχειακό υλικό;

―Επιστρέφουμε αναπόφευκτα στην αρχική θέση: Με τα σημερινά δεδομένα μόνο στην ιδιωτική πρωτοβουλία μπορούμε να στηριζόμαστε, ελπίζοντας πάντοτε ότι αυτοί που κρατούν τις τύχες (και τις μνήμες) του τόπου θα δούν κάποτε “σημείον εξ ουρανού” και θα φωτιστούν για να πράξουν τα απολύτως αυτονόητα. Ευτυχώς, βέβαια, που όλο και περισσότεροι ιδιώτες, απλοί πολίτες, ανάμεσά τους πολλοί νεότεροι (και τούτο είναι ιδιαιτέρως παρήγορο), ευαισθητοποιούνται προς αυτή την κατεύθυνση. Αφιερώνουν χρόνο και τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητές τους για ένα επιβαλλόμενο έργο, έργο αγάπης που δεν πραγματοποιείται με την προσδοκία επίσημης αναγνώρισης ή για το χειροκρότημα του πλήθους.

------------------------------------------------------

Όταν πεθαίνει ένας μπλόκερ.

«Ο λογοτέχνης Φοίβος Σταυρίδης απεβίωσε το πρωί της Τρίτης, 6ης Μαρτίου 2012 μετά από σύντομη ασθένεια και η κηδεία του θα γίνει την Τετάρτη στις 12.00 από τον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Κοντού στη Λάρνακα.

 Ο Φοίβος Σταυρίδης γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1938.
Σπούδασε φαρμακευτική και άσκησε το επάγγελμα του φαρμακοποιού μέχρι το 1995.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα στον χώρο των γραμμάτων.
Λογοτέχνης της γενιάς του ’60, εξέδωσε τρεις ποιητικές συλλογές, μία από τις οποίες τιμήθηκε με κρατικό βραβείο λογοτεχνίας.
Ασχολήθηκε με τη μελέτη της ελληνικής κυπριακής λογοτεχνίας, εκδίδοντας σχετική βιβλιογραφία (με τους Λευτέρη Παπαλεοντίου και Σάββα Παύλου), καθώς και βιβλιογραφία της κυπριακής λαϊκής ποίησης.
 Εργατικότατος, είχε ιδιαίτερη αγάπη για τη γενέτειρά του Λάρνακα, για την ιστορία της οποίας εξέδωσε μελέτες.»

Καθημερινή, 6/3/12.

Έπεσα πάνω στο ιστολόγιο «Η άλλη Κύπρος» στην αρχή της περιήγησης μου στο χώρο. Από τον καιρό που έφτιαξα το δικό μου ιστολόγιο, «Η άλλη Κύπρος» ήταν μέρος των συνδέσμων που εισηγούμαι στην δεξιά κολώνα του μπλοκ μου.  Γνώριζα  το όνομα, δεν γνώριζα τον Φοίβο Σταυρίδη, ο οποίος εκτός του ιστολογίου που ανέφερα,  διατηρούσε επίσης και ένα ιστολόγιο για την πόλη του: «Λάρνακα, η πόλη του Ζήνωνα του Κιτιέα.»
Και τα δυο ιστολόγια ήταν χώροι όπου φαινόταν η αγάπη του δημιουργού τους για το νησί μας, για την πόλη όπου έμενε, όπως επίσης και η προσοχή που έδινε στην παρουσίαση. Το υλικό ενδιαφέρον και για τον εξειδικευμένο ερευνητή, αλλά και για τον περίεργο αναγνώστη που θέλει να μάθει λίγο περισσότερο για χρόνους παρελθόντες.
Τώρα τι γίνεται όμως;
Η δουλειά που έγινε στα συγκεκριμένα ιστολόγια ανήκε στον αποθανόντα. Ανήκε επίσης στους παρόντες και μελλοντικούς αναγνώστες.
Όμως στον μακαρίτη ανήκαν και άλλα πράγματα. «Πράγματα» που μπορεί κάποιος να αγγίξει, «πράγματα» που θα βρεθούν πλέον στην κατοχή των κληρονόμων του ή του διαχειριστή της περιουσίας του.
Ένα μπλοκ που κολλά;
Είναι λογικό να υπάρχει νομοθετική πρόνοια για την ψηφιακή παρουσία ενός ατόμου;
Τα ιστολόγια ήταν στην WordPress, θα μπορούσαν να ήταν όμως σε οποιαδήποτε άλλη εταιρεία. Ο μακαρίτης θα μπορούσε επίσης να είχε λογαριασμούς σε άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες, θα μπορούσε να είχε λογαριασμούς σε «κοινωνικά δίχτυα».
Μπορεί να φαίνεται περίεργο, αλλά νομίζω θα πρέπει να υπάρχει κάπου μια πρόνοια που αφορά το αναπόφευκτο.
Ψάχνοντας λίγο το θέμα βρήκα τη σελίδα http://www.deceasedaccount.com/. Εδώ δίνεται μια πρώτη πληροφόρηση για την πολιτική διαφόρων οργανισμών σε σχέση με το θάνατο. Σε πολλές περιπτώσεις η οδηγία είναι «στείλετε το πιστοποιητικό θανάτου, και η εταιρεία θα κλείσει το λογαριασμό.»
Μα, γιατί να κλείσει ένας χώρος με δυνατότητα διαχρονικής προσφοράς;
Το γεγονός πως ένα μέρος, ενός οποιουδήποτε ατόμου, σοβαρού ή ασόβαρου, μικρού ή μεγάλου, σημαντικού ή ασήμαντου, η ψηφιακή του δηλαδή παρουσία, μένει ουσιαστικά στο κενό μετά το θάνατο του, είναι ένα δύσκολο ζήτημα.
Θα πρέπει ο/οι κληρονόμοι/διαχειριστές να προσπαθήσουν να κλείσουν το λογαριασμό;
Να τον αφήσουν όπως ήταν μέχρι να τον κλείσει ή ίδια η υπηρεσία;
Να κάνουν ένα μόνιμό αντίγραφο σε αυτή την υπηρεσία; http://www.archive.org/web/web.php, να φροντίσουμε δηλαδή για τις επόμενες γενιές.
Να ζητά η ίδια η υπηρεσία από κάθε χρήστη να δώσει ο ίδιος οδηγίες όταν συμβεί το μοιραίο;
Θα θέλατε να παραμείνει η ψηφιακή σας οντότητα μετά τον τερματισμό της βιολογικής σας οντότητας;
Ειλικρινά δεν μπορώ να βοηθήσω πολύ με απαντήσεις.
Μια πρώτη αντίδραση θα μπορούσε να ήταν η αύξηση της επιφυλακτικότητας σε εκείνα που παρουσιάζονται δημοσίως.

Blog Στοβολιώτης 9 Μαρτίου 2012

------------------------------------------------------


Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής (έκδοση Κύπρου) στις 18 Μαρτίου 2012.

10 Μαρ 2012

Peter Loizos 1937 - 2012



Peter Loizos 1937 - 2012

Είναι το δεύτερο κατά σειράν αφιέρωμα μας στη μνήμη μιας μεγάλης προσωπικότητας κυπριακής καταγωγής. Πρόκειται για το μεγάλο Ανθρωπολόγο
Καθηγητή στο LSE Peter Loizos, γεννημένο στο Λονδίνο από πατέρα Κύπριο και Ιρλανδή μητέρα.  Ο μεγάλος αυτός επιστήμονας θα γνωρίσει την Κύπρο σε ηλικία 29 ετών για να συνδέσει από τότε τη ζωή και το ερευνητικό του έργο με τη μοίρα του προσφυγικού χωριού του Αργάκι.
Το αφιέρωμα όπως συνήθως αποτελείται από δύο μέρη:
  1. video από την οπτικοακουστική συλλογή του Πανεπιστημίου Κέιμπριτς. Πρόκειται για συνέντευξη του Λοίζου που παραχώρησε για τις ανάγκες του Πανεπιστημίου στις 14 Σεπτεμβρίου 2002. Αναφέρεται στη ζωή και την εκπαίδευση του, αλλά και στη διδασκαλία του στο LSE όπως και την ανθρωπολογική του έρευνα στην Κύπρο. Η συνέντευξη παραχωρήθηκε στον Alan Macfarlane και διαρκεί γύρω στο 80 λεπτά.
  2. Τα κείμενα που ακολουθούν με βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία του αξέχαστου καθηγητή.*
 Α.Κ. 

* Είχα την τύχη να τον γνωρίσω στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2002, κατά τη διάρκεια των εργασιών ιστορικού συνεδρίου στο ΕΙΕ, με διοργανωτή τον καθηγητή Πασχάλη Κιτρομηλίδη.

---------------------------------------------------

Aπεβίωσε ο ανθρωπολόγος Peter Loizos

Σε ηλικία 75 ετών απεβίωσε την Παρασκευή, 2 Μαρτίου, ο καθηγητής ανθρωπολογίας Peter Loizos, έπειτα από άνιση μάχη με την επάρατη νόσο.
Ο Loizos υπήρξε καθηγητής Ανθρωπολογίας στο London School of Economics (LSE) για περισσότερα από 30 χρόνια (1969-2002), με το ακαδημαϊκό του έργο να εστιάζει στην Κύπρο, απ’ όπου καταγόταν ο πατέρας του. Το έργο του θεμελίωσε τη μελέτη των κοινωνικών επιστημών στο νησί και δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως θεωρείται ο «πατέρας της ανθρωπολογίας της Κύπρου».


Το 2009, ο Peter Loizos παραχώρησε μια συνέντευξη στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ [17/05/2009], περιγράφοντας τη ζωή και την αρχή της απασχόλησής του με την πολιτική και την εθνογραφία της Κύπρου:
«Γεννήθηκα στο Λονδίνο το 1937, η μητέρα μου ήταν μισή Ιρλανδή μισή Σκοτσέζα και ο πατέρας μου Ελληνοκύπριος. Μεγάλωσα με τη μητέρα μου και με το μακρύ επώνυμο Παπαλοΐζου. Μη έχοντας στενή σχέση με τον πατέρα μου δεν είχα τίποτα για να γεμίσω αυτό το άδειο κουτί του ονόματός μου. [...] Τον πατέρα μου, τον είχα συναντήσει ελάχιστες φορές [...]. Το 1966 έκανα αυτό το ταξίδι με το πλοίο στην Κύπρο, έχοντας από πριν βεβαιωθεί με τον πατέρα μου ότι υπάρχει κάποιο χωριό, ένας τόπος με όνομα και συγγενείς. Μου είχε δώσει τα ονόματα κάποιων συγγενών και πρέπει να τους είχε γράψει, αναγγέλλοντας την άφιξή μου. Αργότερα ήρθα ξανά στην Κύπρο για έρευνα, όταν είχα απομακρυνθεί από τον κινηματογράφο και επέστρεψα στο Πανεπιστήμιο, κάτι που με έκανε ευτυχισμένο. Και πήρα το πράσινο φως από το Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου του LSE, που βρήκε ενδιαφέρουσα την πρότασή μου για μια μελέτη στην Κύπρο. [...] Δεν είχα βέβαια φανταστεί πως θα με οδηγούσε σε ένα έργο ζωής… Οδήγησε σε ένα διδακτορικό, σε μια θέση στο ακαδημαϊκό προσωπικό του LSE και σε μια ζωή αφιερωμένη στη μελέτη της Κύπρου».
Ο Peter Loizos μελέτησε τις κοινωνικές αλλαγές που έφερε ο εκτοπισμός του ’74 [«όφειλα να ασχοληθώ με το θέμα των προσφύγων», είχε πει στην ίδια συνέντευξη] και εξέτασε τις επιδράσεις του εκτοπισμού στην υγεία [ψυχική και σωματική] των Ελληνοκυπρίων προσφύγων.
Ανάμεσα σ’ άλλα, έγραψε τις μελέτες «Iron in the Soul: Displacement, livelihoods and health in Cyprus», 2008, «Hearts as well as Minds: wellbeing and illness among Greek Cypriot refugees» 2007, «The Heart Grown Bitter: A Chronicle of Cypriot War Refugees» 1982.

-------------------------------------------------

Σημείωση – σχόλιο της Αγγελίνας Σωτηρίου στο πιο πάνω κείμενο

Τον είχα συναντήσει όλες κι' ολες 2 φορές στο Ιντερκολετζ -τώρα Πανεπιστήμιο Λευκωσίας με αφορμή κάποια συνέδρια και σε μια σε παρουσίαση βιβλίου του στη Λεμεσό. Είχαμε ομως ανταλλάξει αρκετά μηνύματα με αφορμη καποιες ερευνητικές μου εργασίες στις οποίες εκανα αναφορές στη δουλειά του που ιδιαίτερα για την οποία τρέφει ιδιαίτερο σεβασμό και αγάπη ο καθηγητής μου ο οποιος εχει επίσης ασχοληθεί με το ανθρωπολογικό φιλμ μέσα στα πλαίσια της Εθνομουσικολογίας. Τελευταία φορά περσι το καλοκαίρι που του ζητησα την άδεια να χρησιμοποιησω καποια αποσπασματα απο την ταινία "Η Σοφία και οι δικοί της". Οχι μονο μου έδωσε την άδεια του με ιδιαίτερη χαράκαι μας ευχηθηκε καλη επιτυχία αλλά μου έστειλε το όνομα και το τηλεφωνο του χωριανού του απο το Αργάκι που είχε το φιλμ σε ψηφιακή μορφη (το δικό μου αντίγραφο ηταν σε αναλογική βιντεοκασσετα) και με παρακάλεσε να κοινοποιήσω την εκδήλωση στην ιστοσελίδα των εκτοπισθέντων απο το Αργάκι.
Ειναι αλήθεια πως είναι απο τους ανθρώπους που έβαλαν την Κύπρο στο χαρτη της Ανθρωπολογικής έρευνας. Μεγαλύτερη συμβολη είχε στον χώρο του Ανθρωπολογικου ντοκυμαντέρ της Πολιτικής Ανθρωπολογίας και της Μελέτης των Εκτοπισμένων μετά την Εισβολή του 74.
Πιθανότατα να μην είναι ο πατέρας της Κυπριακης Ανθρωπολογίας καθως προηγήθηκε ο Ιωάννης Περιστιάνης μια πολυ σημαντική προσωπικότητα αντιγράφω παρακάτω απο http://nekatomata.blogspot.com... Οι σειρές των διαλέξεων αυτών αφιερώνονται στη μνήμη του Ιωάννη Περιστιάνη για συγκεκριμένους λόγους. Ο Ιωάννης Περιστιάνης, σε διεθνές επίπεδο, συνέβαλε πρωταρχικά και ουσιαστικά, στην οριοθέτηση ενός ειδικού πεδίου επιστημονικής έρευνας, που είναι γνωστό ως Μεσογειακή ανθρωπολογία. Στα πλαίσια της ιδιαίτερης του πατρίδας καθόρισε την ανάπτυξη της κοινωνικής έρευνας και «τοποθέτησε την Κύπρο στο χάρτη των Κοινωνικών Επιστημών». Η ανθρωπολογική μελέτη των κοινωνικών αξιών στην Κύπρο, που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Πιτσιλιάς (και ειδικότερα στο χωριό Άλωνα), συνιστά ένα ποιοτικό και γόνιμο ορόσημο και η δράση του κατά την περίοδο 1969-1974 για την οργάνωση της κοινωνικής έρευνας στην Κύπρο αποτελεί θεμελιακή συμβολή στην εισαγωγή των κοινωνικών επιστημών στη μελέτη της κυπριακής κοινωνίας. Γι’ αυτούς τους λόγους, ο Ιωάννης Περιστιάνης δίκαια θεωρείται ως ο πατέρας των κοινωνικών επιστημών στην Κύπρο.
Για την όλη δράση του ο Ιωάννης Περιστιάνης χαρακτηρίστηκε από ξένο κοινωνικό επιστήμονα ως «ο πρώτος Έλληνας ανθρωπολόγος, που εμφανίσθηκε μετά τον Ηρόδοτο». Οι κοινωνικές του έρευνες συνέβαλαν στη δημιουργία της προαναφερθείσας σχολής σκέψεως στην κοινωνική ανθρωπολογία, λόγω «της εκλέπτυνσης του θεωρητικού του προβληματισμού» και «της ευαισθησίας στο χειρισμό της φαινομενολογίας των κοινωνικών αξιών».
Η εισαγωγή των κοινωνικών επιστημών ως νέου κλάδου στην Κυπριακή κοινωνία είναι επίσης ζηλευτό επίτευγμα του Ιωάννη Περιστιάνη. Διωγμένος το 1967 από την χούντα των Αθηνών από το Ελληνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) «που ως εμπειρογνώμων της UNESCO υπήρξε ο ιδρυτής» και ο «πρώτος εμπνευσμένος διευθυντής» (1960-67), ο Ιωάννης Περιστιάνης εγκαταστάθηκε στην Κύπρο, όπου και πάλι με την βοήθεια της UNESCO ίδρυσε το Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με την υποστήριξη του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Περιστιάνη κατά την περίοδο 1969-1974, το Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών της Κύπρου δημιούργησε τις προϋποθέσεις και τις ευκαιρίες για νέους κοινωνικούς επιστήμονες και τους πρόσφερε τις δυνατότητες για καθιέρωση της βασικής κοινωνικής έρευνας στο νησί μας. Ο στόχος του για καθιέρωση των κοινωνικών ερευνών ως επιστημονικού κλάδου με κυπριακή θεματολογία εκπληρώθηκε πλήρως. Δυστυχώς δεν είχε συνέχεια λόγω της τραγωδίας της τουρκικής εισβολής και λόγω της συστηματικής αντίδρασης συντηρητικών κύκλων στην ιδέα της καθιέρωσης της κοινωνικής έρευνας στον τόπο. Ωστόσο, όπως τονίστηκε πολύ προσφυώς, «δικαίωση της προσπάθειας και της συνεισφοράς του ως πρωτοπόρου και σκαπανέα της κοινωνικής έρευνας στην μεγαλόνησο της Ανατολικής Μεσογείου υπήρξε ο αξιόλογος άμητος των επιστημονικών εργασιών των συνεργατών του στο Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, που είδαν τελικά το φως και συνέλαβαν στη θεμελίωση της βασικής έρευνας σε σχέση με την Κύπρο κυρίως στο χώρο της κοινωνιολογίας».
Αυτο δεν αναιρεί παντως την σημασία του έργου του Καθηγητή Loizos για την Κύπρο και για την Ανθρωπολογια.

R.I. P. Peter Loizos ......Οποιος εσιει δεντρον εσιει σιος


ΠΑΡΑΘΥΡΟ (Εφημερίδας ΠΟΛΙΤΗΣ) Μάρτιος 2012

--------------------------------------------------

Άλλα βιογραφικά στοιχεία για τον Peter Loizos


O Peter Loizos είναι ιρλανδικής και ελληνοκυπριακής καταγωγής. Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως σκηνοθέτης ντοκυμαντέρ για την τηλεόραση του BBC. Από το 1969 διδάσκει Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο London School of Economics. Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα για την Κύπρο όπου πραγματοποίησε επιτόπια εθνογραφική έρευνα επί σειρά ετών. Κυριότερα έργα του: "The Greek Gift. Politics in a Cypriot Village" (Οξφόρδη: Blackwell 1975), "The Heart Grown Bitter. A Chronicle of Cypriot War Refugees" (Κέιμπριτζ: CUP 1981), (με Ε. Παπαταξιάρχη) "Contested Identities. Gender and Kinship in Modern Greece" (Princeton 1991). Έχει ασχοληθεί με το εθνογραφικό φιλμ, έχει γυρίσει μια σειρά από εθνογραφικές ταινίες και είναι συγγραφέας του "Innovation in Ethnographic Film. From Innocence to Self-consciousness: 1955-1985" (Manchester 1993). Υπήρξε επί σειρά ετών διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού "Man".

---------------------------------------------------- 

Το Αργάκι, πριν, τότε και τώρα

Από διάλεξη της κ. Άννας Μαραγκού, για το Αργάκι το χωριό του πατέρα του

Τύχη αγαθή έφερε και τον Πέτρο Παπάλοϊζο, τον γνωστότερο Peter Loizo, να έλκει την
καταγωγή του από το Αργάκι και το έργο του ως κοινωνικού ανθρωπολόγου είναι
σίγουρα σταθμός ανεπανάληπτος στην εξέλιξη της σύγχρονης ιστορίας του χωριού, ιδίως
τη μεταπολεμική. Σταθμός όχι μόνο για το Αργάκι αλλά και για τα άλλα χωριά που είναι
σήμερα στα κατεχόμενα εδάφη μας. Ο Πήτερ περιγράφει στα βιβλία του έναν ένα τους
ανθρώπους του χωριού του, αλλά και τις πραγματικότητες και τα γεγονότα με το μάτι και
την ασφάλεια του επιστήμονα κοινωνιολόγου. Τι ήταν αυτό που ένωνε τους συχωριανούς
και τι τους διαχώριζε,  ποιοι ήταν οι φόβοι και οι ανασφάλειες εκατέρωθεν,  πώς οι
λεκτικές παρεξηγήσεις και η απουσία εμπιστοσύνης ανάμεσα στους χωριανούς -  που
σίγουρα δεν πηγάζουν από τους ίδιους αλλά από τις ηγεσίες-  έφεραν πολλές φορές
ολέθρια αποτελέσματα.  Τρία βιβλία δικά του –  το ένα μόλις πρόσφατα έχει
κυκλοφορήσει-  ασχολούνται με το χωριό και τον κόσμο του,  τα προβλήματα,  τους
διχασμούς, την προσφυγιά και το μαράζι του κόσμου. Ο κόσμος του Αργακιού, ιδιαίτερα
μέσα από τη φωτογραφική αποτύπωση του Πήτερ έχει καταγραφεί.  Τα πρόσωπα,  τα
διαπεραστικά μάτια,  τα νοσταλγικά χαμόγελα και οι αμίμητες εκφράσεις που
αποκαλύπτουν κόσμους και ψυχές είναι πια μέρος της ιστορίας αυτού του νησιού.
Μελλοντικοί μελετητές θα εκτιμήσουν πόσο σημαντικές είναι αυτές οι καταγραφές, πόσο
το σύνολο της ιστορίας είναι και η προσωπική ιστορία του καθενός από μας. 

Μάρτιος 2009

------------------------------------------------------ 

Το μεταφρασμένο στα ελληνικά βιβλίο του Λοίζου : «Χρονικό της κυπριακής προσφυγιάς»

Χρονικό της κυπριακής προσφυγιάς

Συγγραφείς:   Peter Loizos
 Θέμα:  Πολιτικές επιστήμες
Εκδότης: Αλεξάνδρεια
Μετάφραση:  Σπύρος Μαρκέτος
Σελίδες:  273
Ημ. Έκδοσης: 01/09/2001

 Περιγραφή:

Τον Αύγουστο του 1974 οι περισσότεροι κάτοικοι του Αργακιού, ενός πλούσιου χωριού στη δυτική Κύπρο, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους μπροστά στην προέλαση του τουρκικού στρατού. Μέσα σε λίγες μέρες είχαν γίνει πρόσφυγες πολέμου. Το βιβλίο αυτό εξιστορεί τη ζωή τους στο Αργάκι πριν το 74 τα γεγονότα εκείνης της χρονιάς -το πραξικόπημα κατά του Μακάριου και την τουρκική εισβολή- που οδήγησαν στη φυγή τους, τέλος τον αγώνα τους για την επιβίωση και την οδυνηρή τους συνειδητοποίηση πως δεν επρόκειτο να γυρίσουν σύντομα στον τόπο τους, πως ήταν αναγκασμένοι να επωμιστούν την ταυτότητα του πρόσφυγα.

 Κριτική

Είκοσι πέντε χρόνια μετά την πρώτη έκδοσή της, μια μελέτη για τους πρόσφυγες που δημιούργησε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο γίνεται και πάλι επίκαιρη: υπό το φως, αυτή τη φορά, του αμερικανικού πολέμου στο Αφγανιστάν...
Μολονότι ο τίτλος που επελέγη για την ελληνική έκδοση πιθανόν να αδικήσει το βιβλίο, μιας και ανακαλεί στερεότυπα που δεν κινητοποιούν πλέον τον Ελλαδίτη αναγνώστη, πρόκειται για μια εξαιρετική εθνογραφική μελέτη, γραμμένη την επαύριο της εισβολής.
Ο συγγραφέας, καθηγητής σήμερα στο LSE, ιρλανδο-κυπριακής καταγωγής, έρχεται σε επαφή με τον κόσμο της Κύπρου το 1966. Τότε αποφασίζει, παράλληλα με τον προσανατολισμό του προς την κοινωνική ανθρωπολογία, να γνωρίσει για πρώτη φορά το σόι του πατέρα του, το χωριό του, το Αργάκι της Μόρφου και τις ιστορίες του. Μια παράδοξη συνάντηση, που περιγράφεται με λαμπρό χιούμορ στο πρώτο κεφάλαιο.


Η διπλή ιδιότητα του «ξένου» και του «συγγενούς» τού δίνει την ευκαιρία, αφ ενός μεν, να εξετάζει με αντικειμενικότητα τις κοινωνικές λειτουργίες του μικρόκοσμου της κυπριακής επαρχίας, αφ ετέρου δε, να έχει πρόσβαση στο άβατο των οικογενειακών αλληλεπιδράσεων. Το «υλικό» που με αυτόν τον απρόσμενο τρόπο πέφτει στα χέρια του, τον ωθεί να το επιλέξει ως ερευνητικό αντικείμενο. Διαδοχικές έρευνες πεδίου, πριν από την εισβολή, θα πάρουν τη μορφή διατριβής (Το δώρο των Δαναών: Η πολιτική ζωή σε ένα χωριό της Κύπρου, 1975).
Αν και Κύπριος «εξ επιτεύξεως και όχι εξ αποδόσεως», η εισβολή θα τον συγκλονίσει. Βρίσκεται στο Λονδίνο έτοιμος να εκδώσει τη διατριβή του, όταν, «από τη μια μέρα στην άλλη, σχεδόν όλα όσα ανέφερα στις σελίδες του βιβλίου έπαψαν να έχουν σχέση με την τρέχουσα πραγματικότητα». Το χωριό «του» βρίσκεται πια πίσω από την «πράσινη» γραμμή και οι κάτοικοί του, πρόσφυγες.
Παρά την αρχική του ιδέα για ένα βιβλίο-ντοκιμαντέρ, επηρεασμένη από τη δουλειά του στο εθνογραφικό φιλμ, με την παράθεση αφηγήσεων και αποσπασμάτων, ο δικός του ρόλος, «ως αφηγητή και ερμηνευτή», επικράτησε. Αλλωστε, μας θυμίζει, «τα δεδομένα (...) σπανίως μιλούν εύγλωττα για τον εαυτό τους».
Ο «ακτιβισμός» δίνει λοιπόν τη θέση του στην ανθρωπολογική μελέτη. Η μικρή, παραδοσιακή κοινωνία που συγκροτούσαν οι χωρικοί πριν από τον ξεριζωμό τους εξετάζεται στην πορεία της κατά τη διάρκεια του αιώνα. Συνέχεια και αλλαγή, κοινωνική δομή και κοινωνική εξέλιξη παρουσιάζονται στο δεύτερο κεφάλαιο: Η εξέλιξη της κατοικίας, οι τρόποι ντυσίματος, διατροφής, καλλιέργειας, η μηχανοποίηση της γεωργικής παραγωγής, η κοινωνική διαστρωμάτωση και οι «ταξικές» αντιπαραθέσεις, οι γάμοι, τα προξενιά και οι προίκες, οι άντρες και οι γυναίκες, όλα εξετάζονται από την εθνογραφική ματιά του Λοΐζου, καταγραμμένα με γλαφυρό ύφος και βρετανικό χιούμορ. Ο συγγραφέας αποφεύγει πεισματικά, ακόμη και στις πιο θεωρητικές καταγραφές, την πολλές φορές «ξύλινη» επιστημονική γλώσσα.
Το ερμηνευτικό σχήμα του δεν αποτελεί πρωτοτυπία: Η σχετική αύξηση του πλούτου που δημιουργεί η μονοκαλλιέργεια εσπεριδοειδών και η παραγωγή τους για την αγορά, καθώς και η συμμετοχή πολλών νέων, μετά την ανεξαρτησία, στον κρατικό μηχανισμό εντάσσει τους κατοίκους σε σχήματα ευρύτερα από τον κλειστό κόσμο της κοινότητας (κράτος, έθνος, πολιτικά κόμματα κ.λπ.). Παράλληλα, οι εντάσεις αυτών των σχημάτων μεταφέρονται στο μικρόκοσμο του χωριού, επιβάλλοντας στους κατοίκους τη διαχείρισή τους, δημιουργώντας ισορροπίες εξαιρετικά επίφοβες.
Το 1973, κατά την τελευταία πριν από την εισβολή επίσκεψή του, ο Λοΐζος αντιλαμβάνεται τη μυστική βοή «των πλησιαζόντων γεγονότων». Η «ένοπλη αντιπολίτευση» της ΕΟΚΑ Β και ο οιονεί εμφύλιος στο νησί δημιουργεί εντάσεις δύσκολα διαχειρίσιμες από τους κατοίκους του Αργακιού. Η ερμηνεία της ένταξης κοινωνικά παραμερισμένων νέων στην παράνομη οργάνωση είναι ορθή, χωρίς να αποφεύγει πάντα τα στερεότυπα (και εύλογα: η ευθύνη τους για το πραξικόπημα και την εισβολή οδηγεί το συγγραφέα «να ανταλλάσσει σαρκασμούς με ανθρώπους από τους οποίους θα έπρεπε απεναντίας με κάθε τρόπο να αντλήσει πληροφορίες»).
Πώς βιώνουν το πραξικόπημα και την εισβολή, πώς συμπεριφέρονται δεξιοί ή αριστεροί, οι συλλήψεις και το κυνηγητό των μακαριακών, αλλά και η λειτουργία των δεσμών συγγένειας, φιλίας, εντοπιότητας ως δίχτυ προστασίας, τα βάσανα των αιχμαλώτων πολέμου, οι ωμότητες απέναντι σε Τουρκοκύπριους αμάχους κατά την εισβολή, όλα αυτά αποτελούν μέρος των αφηγήσεων των χωριανών.
Τον Αύγουστο του 74 σχεδόν όλοι φεύγουν από το χωριό μονάχα με τα ρούχα που φορούν, αναζητώντας καταφύγιο στα βουνά. Όλοι τους πίστευαν ότι φεύγουν για λίγες μέρες και σύντομα θα επιστρέψουν σπίτι τους. Οι περισσότεροι συνέχισαν να το πιστεύουν ενάμιση χρόνο μετά. Κάποιοι συνεχίζουν να το πιστεύουν και σήμερα -ή τουλάχιστον έτσι δηλώνουν δημόσια.
Σε αυτά τα κεφάλαια ο λόγος ανήκει στους ίδιους τους πρόσφυγες. Πώς βιώνουν τη νέα τους (προσωρινή, όπως πίστευαν) διαμονή, τη νέα τους κοινωνική θέση, τις σχέσεις και τις αντιλήψεις τους για τους άλλους πρόσφυγες και τους μη πρόσφυγες. Πώς εκμεταλλεύτηκαν τα μέτρα κρατικής πρόνοιας, πώς αναζήτησαν νέες επαγγελματικές κατευθύνσεις, πώς και μέσα σε ποιο πλαίσιο γίνονταν οι προσφυγικοί γάμοι κ.λπ.
Η πολιτική χειραγώγηση των προσφύγων, σε συνδυασμό με την οικονομική και προνοιακή πολιτική περιγράφονται σε αδρές γραμμές, κυρίως στο κεφάλαιο όπου παρουσιάζεται η διαμάχη (ανάμεσα στην ΕΔΕΚ και τα άλλα κόμματα, κυρίως) σχετικά με την οργάνωση των προσφύγων ανάλογα με τον τόπο καταγωγής ή διαμονής -κρίσιμος παράγοντας, που διατηρεί ή διαλύει τον προϋπάρξαντα κοινωνικό ιστό και δημιουργεί ομάδες πίεσης με κοινά συμφέροντα.

Η αφήγηση των προσφύγων, η εμμονή τους στις περιουσίες που έχασαν και στην κοινωνική τους υποβάθμιση εύκολα μπορούν να παρερμηνευτούν, από την ανάλυση όμως γίνεται, νομίζω, φανερό ότι η αναφορά στα «σπίτια» που χάθηκαν λειτουργεί μετωνυμικά για τον «τόπο», την πατρίδα που χάθηκε, όσο κι αν ο Λοΐζος αποφεύγει τη χρήση τέτοιων όρων.
Αν θα μπορούσε να προσάψει κάτι στο συγγραφέα ο αναγνώστης, αυτό θα ήταν η στενά ανθρωπολογική του ματιά. Για παράδειγμα, η πολιτική συμπεριφορά των προσφύγων, ιδίως τον πρώτο καιρό, όταν αποτελούσαν ένα οιονεί επαναστατικό δυναμικό μέσα στην κυπριακή κοινωνία, που κυοφορούσε ανατροπές τόσο των εσωτερικών όσο και των διεθνών της ισορροπιών, παραμένει στο σκοτάδι. Ούτε καν τα εκλογικά αποτελέσματα στο Αργάκι παρατίθενται. Αλλες παραλείψεις αναγνωρίζονται με ειλικρίνεια στο εξαιρετικό παράρτημα περί μεθοδολογίας (π.χ. υποτίμηση του ρόλου της θρησκείας, της απουσίας των γυναικών από τη δημόσια ζωή του χωριού κ.λπ.).
Η μελέτη κλείνει με ένα κεφάλαιο γραμμένο ειδικά για την ελληνική έκδοση. Εκεί εξετάζονται οι αντιλήψεις και η νοοτροπία της δεύτερης γενιάς των προσφύγων, που δεν γνώρισαν ποτέ το χωριό το οποίο δηλώνουν, ακόμη, ως τόπο καταγωγής τους, καθώς και τα διαφοροποιημένα κίνητρα, που θα έκαναν τον καθένα να επιστρέψει ή όχι, αν του δινόταν η δυνατότητα. Εδώ η αντιμετώπιση της μνήμης γίνεται, φοβούμαι, αρκετά ανάλαφρα, προτείνεται μάλιστα η λήθη (και όλα τα συναφή: απάλειψη της αναφοράς στα κατεχόμενα από τα σχολικά βιβλία, τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές κ.λπ.) ως παράγοντας γεφύρωσης των αντιθέσεων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Όμως ποια ειρήνη, ποια συμφιλίωση μπορεί να οικοδομηθεί χωρίς αλήθεια και δικαιοσύνη;

ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 04/01/2002

-------------------------------------------------------

Περίληψη περιεχόμενου  του βιβλίου  «Χρονικό της κυπριακής προσφυγιάς»

Τον Αύγουστο του 1974 οι περισσότεροι κάτοικοι του Αργακιού, ενός πλούσιου χωριού στη δυτική Κύπρο, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους μπροστά στην προέλαση του τουρκικού στρατού. Μέσα σε λίγες μέρες είχαν γίνει πρόσφυγες πολέμου. Το βιβλίο αυτό εξιστορεί τη ζωή τους στο Αργάκι πριν το '74 τα γεγονότα εκείνης της χρονιάς -το πραξικόπημα κατά του Μακάριου και την τουρκική εισβολή- που οδήγησαν στη φυγή τους, τέλος τον αγώνα τους για την επιβίωση και την οδυνηρή τους συνειδητοποίηση πως δεν επρόκειτο να γυρίσουν σύντομα στον τόπο τους, πως ήταν αναγκασμένοι να επωμιστούν την ταυτότητα του πρόσφυγα.
Έλκοντας την καταγωγή του από το Αργάκι (όπου γεννήθηκε ο πατέρας του) κι έχοντας ήδη πραγματοποιήσει εθνογραφική έρευνα εκεί πριν το '74, ο Λοΐζος μπόρεσε να συνδυάσει την ανθρωπολογική οπτική και μεθοδολογία με την προσωπική ματιά τού συγγενή των χωριανών. Η σύνθεση των παρατηρήσεων "από τα έξω" και "από τα μέσα", που ο ίδιος ήταν σε θέση να κάνει, με τις αφηγήσεις των προσφύγων, που κατέγραψε σε προσωπικές συνεντεύξεις, δίνει μια ζωντανή, συγκινητική και διεισδυτική περιγραφή της δραματικής δοκιμασίας τους. Κανένας ανθρωπολόγος μέχρι τώρα δεν έχει καταδείξει με τόση οξύτητα τις εμπειρίες των θυμάτων πολέμου, αποκαλύπτοντας τι σημαίνει να γίνεται κανείς πρόσφυγας, να χάνει σπίτι, γη και περιουσία και μαζί τούς οικείους τρόπους της καθημερινής ζωής του.

-------------------------------------------------------------

ΞΑΝΑ-ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΙΚΟΝΕΣ

Ο Peter Loizos δίνει μια πρώτη «εικόνα» για τις εικόνες που θα δούμε στην έκθεση φωτογραφίας “Re-envisioning Cyprus”, μεταξύ 8 και 23 Δεκεμβρίου 2010, στην γκαλερί Πάνθεον

Η έκθεση που πρόκειται να παρουσιαστεί στα μέσα Δεκεμβρίου ασχολείται με τους διάφορους τρόπους που κοιτάζουμε, τόσο με τα μάτια όσο και με το μυαλό μας. Στα αγγλικά, η λέξη κλειδί για αυτή την πρόταση ήταν “Re-envisioning”, με την αναπόφευκτη συνέχεια “Cyprus”. Όμως αυτή η αγγλική λέξη δεν μεταφράζεται εύκολα στα ελληνικά… Έτσι, αυτό που ακολουθεί είναι τέσσερις παράγραφοι – απόπειρες μετάδοσης των εννοιών και των ερμηνειών της λέξης αυτής.Το όλο εγχείρημα εμπλέκει μια ντουζίνα ανθρώπους άμεσα, αλλά πολύ περισσότερους έμμεσα αφού κύριο ρόλο διαδραματίζει η φωτογραφία, η σύγχρονη αλλά πολύ περισσότερο η ιστορική. Τι συνδέει τους συντελεστές; Δεν υπάρχει μανιφέστο ή έγγραφο καρφωμένο στον τοίχο που να διατυπώνει απαιτήσεις και απαγορεύσεις. Αυτό που μας ενώνει είναι τα αναπόφευκτα δίκτυα προσωπικής γνώσης και φιλίας που προκύπτουν μέσα από τη συνεργασία. Κοινή σε όλους μας είναι μια δυσανεξία στην ανία. Με άλλα λόγια, κοιτάζοντας διάφορες σχολές φωτογραφίας, με εικαστικές ή πολιτικές χρήσεις, έχουμε κουραστεί να βλέπουμε και να ακούμε τις ίδιες “ιστορίες” για το ποιοι είμαστε, πού ζούμε, γιατί τα πράγματα είναι όπως είναι.Έτσι, οι συντελεστές της έκθεσης έχουν συμβάλει με επιλογές από εικόνες που σκοπό έχουν να ενθαρρύνουν τους επισκέπτες / θεατές να αναλογιστούν τι έχουμε καταφέρει από το 1960, αλλά να το κάνουν με λιγότερο γνώριμους τρόπους. Ένας από μας έχει ερευνήσει τα αρχεία της ΠΕΟ, βρίσκοντας οπτικές μνήμες από παιδική εργασία στην αποικιακή Κύπρο. Οι εικόνες θα θυμίσουν σε κάποιους από τους παλαιότερους τη νεανική ζωή τους. Οι νεότεροι ίσως σοκαριστούν παρατηρώντας ένα κόσμο που έσβησε μετά την Ανεξαρτησία, έχοντας μεγαλώσει με την εκπαίδευση ως δεδομένο ή ακόμα και βάρος.Κάποιος άλλος εστιάζει σε φωτογραφίες που παρουσιάζουν συνηθισμένους Κύπριους (όχι ήρωες ή πολιτικούς αρχηγούς). Κοιτάζοντας προσεκτικά, με βλέμμα που φέρει επίγνωση της ιστορίας, μπορεί να δει τον τρόπο με τον οποίο αυτοί οι άνθρωποι ταυτίζονταν με τους πρωταγωνιστές που έβλεπαν στο σινεμά ή σε περιοδικά. Ο τρόπος με τον οποίο ο επαγγελματίας φωτογράφος επενέβαινε στο πορτρέτο μιας κοπέλας ήταν επηρεασμένος από τις πόζες, τις εκφράσεις και τους χρωματισμούς του δέρματος των σταρ του Χόλιγουντ. Βλέπουμε επίσης πως στα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας το να εργάζεται κανείς ως αεροσυνοδός ή σε οποιοδήποτε άλλο ένστολο επάγγελμα, θεωρούνταν μοντέρνο, όπως το να είναι κανείς στην υπηρεσία του νέου κράτους – κάτι που συνεπαγόταν πραγματική περηφάνια.Στην έκθεση περιλάβαμε επίσης εικόνες που αφορούν τη μετανάστευση -εθελοντική ή αναγκαστική- εκτός Κύπρου, εντός Κύπρου και προς την Κύπρο. Έχουμε μια αναστοχαστική πρόταση με θέμα το Μνημείο της Ελευθερίας και μια πιο παιχνιδιάρικη για την Πέτρα του Ρωμιού και τον τρόπο που προβάλλει ως αντικείμενο, σκηνικό ή φόντο στις φωτογραφίες των τουριστών -από το εξωτερικό και από την Κύπρο- σε πόζες που ανακαλούν σεξουαλικές συναντήσεις ή οικογενειακούς ρόλους. Έχουμε ένα ποίημα που αφορά καρτ-ποστάλ της Κύπρου σταλμένες από την Ινδία καθώς και αινιγματικές εικόνες ισλαμικών τεμενών και εκκλησιών που έχουν καταστρατηγηθεί από την πολιτική. Έχουμε επίσης το έργο τριών νέων καλλιτεχνών που τοποθετούνται σε σχέση με το μοντερνιστικό αστικό τοπίο, και μια εξερεύνηση ενός χώρου κλειστού τόσο προς τους Ελληνοκύπριους όσο και προς τους Τουρκοκύπριους, ενός χώρου που συμβολίζει τόσο την αποτυχία -την αποτυχία που έφερε το διαχωρισμό- όσο και την ελπίδα για ένα μέλλον που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, υπερβαίνει αυτή την αποτυχία: Το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας, που φιλοξενεί την αποστολή των Ηνωμένων Εθνών.Κάποιοι θα έχετε δει ορισμένες από αυτές τις εικόνες προηγουμένως, αλλά κανείς δεν θα τις έχει δει όλες και ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς πώς θα τις επιλέξουμε και θα τις ανα-κατατάξουμε, συνθέσουμε και ανα-παραστήσουμε. Αυτός είναι ο στόχος των ερχόμενων εβδομάδων.

Δημοσιεύθηκε στο «Παράθυρο» στις 3 Οκτωβρίου 2010.

----------------------------------------------------------------


Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή της Κυριακής (έκδοση Κύπρου) στις 18 Μαρτίου 2012.

-------------------------------------------------------------

 Μνημη P. Loizou σαν αναφορα στην αναζητηση της κρυφης ιστοριας της κυπριακης νεωτερικοτητας...[τζαι σχολια για την εφτομαδα]

Επεθανε ο P. Loizos. Ενας παρεας μου που μου το ειπε στο τηλεφωνο λαλει μου "Μα γινεται να μεν το πει καν ενα τηλεοπτικο δελτιο;".
Σιγα αμπα τζαι καταλαβουν....:)
Για να δικαιολογησουμε τζαι νακκον τα ΜΜΕ "μας" μπορουμε να πουμε οτι η αρρωσκεια τζαι ο θανατος εκρατηθηκαν που την οικογενεια του σε στενο κυκλο.
Να αποδωσουμε λοιπον τα αρχικα:
Ο P. Loizos εγεννηθηκε στην Αγγλια που πατερα κυπριο τζαι μανα ιρλανδεζα. Μια αφηγηση λαλει οτι ο γερος του εφυεν που την Κυπρο γιατι ηταν που τους διανοουμενους της εποχης που εστηριξαν τον Τ. Ανθια τοτε που τον αφορησε η εκκλησια τζαι υστερα αναγκαστηκε, κατω που τες πιεσεις για αφορισμο, να υποχωρησει. Ο ιδιος ο Πητερ εμεγαλωσεν με την μανα του τζαι οπως εγραψεν χαρακτηριστικα η μονη του σχεση με την Κυπρο στην παιδικη του ηλικια ηταν το επιθετο "Loizos" που ακουετουν παραξενο για ενα εγγλεζουιν. Τελικα στο πανεπιστημιο αποφασισεν να ασχοληθει με την ανθρωπολογια, τζαι εκατεληξεν [ισως τζαι αναποφευκτα] στην Κυπρο για να καμει το διδακτορικο του την δεκαετια του 1960 - αρκες των 70'ς. Στο βιβλιο που εφκαλεν με βαση το διδακτορικο του υπαρχει ισως η πιο καλη αναφορα της Κυπρου τζηνης της εποχης γραμμενη που την οπτικη ενος ανθρωπολογου που ηταν μεν "οικειος" [η ερευνα εγινε στο χωρκο του γερου του - οπου οι κατοικοι, typical κυπραιοι, υποδεχτηκαν σαν τον "χαμενο συγγενη"] ενω ηταν βασικα "ξενος" [ η κουλτουρα με την οποια αναγιωθηκε ηταν η "βρετανικη"].
 Ο Loizos μπορει να θεωρηθει δικαιωματικα ο "πατερας της ανθρωπολογιας" στην Κυπρο τζαι ενας που τους θεμελιωτες των κυπριακων κοινωνικων επιστημων. Στην ανθρωπολογια επροϋπηρξε βεβαια η δουλεια του Ι. Περιστιανη για το συνδρομο της «τιμης-ντροπης» αλλα ο Λοιζος επαναπροσδιορισε την εμφαση – τζαι ανοιξε ουσιαστικα το πεδιο για τες κυπριακες κοινωνικες επιστημες: αντι της μελετης της παραδοσιακης κοινωνιας σαν ενα ειδος "Αλλου" παγιωμενου στο παρελθον, εμελετησε ουσιαστικα την διαδικασια εκμοντερνισμου Κυπρου - καταγραφωντας την εμπειρια που την οπτικη της καθημερινοτητας. Η βασικη εννοια που φκαινει που την πρωτη του δουλεια [«The Greek Gift: Politics in a Cypriot Village»] εν η "αλληλεγγυη του χωρκου"/village solidarity - ενα φαινομενο που εμφανιζετουν οποτε εφαινετουν οτι οι εσωτερικες διαμαχες η οι εξωτερικες παρεμβασεις οδηγουσαν σε μια κριση που απειλαν το συνολο/την κοινοτητα. Τζαι τουτη η διαδικασια επιανε τζαι την σχεση ελληνοκυπριων-τουρκοκυπριων τζαι την σχεση αριστερων-δεξιων.
 Επειδη το χωρκο το οποιο εμελετησεν, το Αρκατζι, επροσφυγοποιηθηκεν, ο Λοιζος εσυνεχισεν την ερευνα του τζαι επεκτεινε την στην εμπερια των προσφυγων. Τζαι εσυνεχισεν στην ροη του χρονου να καταγραφει την αναλυση της κυπριακης εμπειρια που διαφορες οπτικες - η αναλυση του για τις μεταμορφωσεις της περιοδου 1920-50 [« Αλλαγες στην Δομη της Κοινωνιας»] λ.χ. εξακολουθει μεχρι σημερα, νομιζω, να εν μια που τες πιο περιεκτικες αναλυσεις που υπαρχουν για την διαδικασια του εκμοντερνισμου - που πιανει τοσο τες οικονομικες οσο τζαι τες πολιτικες διαστασεις αλλα τζαι ζητηματα μεταμορφωσεων στες οικογενειακες δομες, στις σχεσεις των 2 φυλων τζαι των γενεων. Η εστιαση του πανω στις μεταμορφωσεις τζαι τες αμφισβητησεις της εξουσιας, καμνει την ιδιαιτερα σημαντικη για τες αναγκες των σημερινων ερμηνειων. Η πιο εκφραστικη ατακα του κειμενου [σαν αναφορα στην ιδεολογικη διαμαχη που ηταν τζαι συγκρουση γενεων την δεκαετια του 40] ηταν το: "Αν η εκκλησια ειχε στους κολπους της πατερες που 'γνωριζαν καλυτερα', τοτε το Ακελ ηταν γεματο απο επαναστατημενους γιους" [Αλλαγες στην δομη της κοινωνιας", στο «Κυπρος 1878-1955»].
Τζαι που την ευρυτερη του δουλεια, περα που την κυπριακη εστιαση, ενας τομεας που μου εκαμνε παντα εντυπωση ηταν η προσπαθεια να ερμηνευσει την αντρικη τζαι την γυναικεια ταυτοτητα τοσο στες καταγραφες που παραδοσιακα πλαισια οσο τζαι στην διαδικασια του εκμοντερνισμου..Εφανηκεν μου λ.χ. ιδιαιτερα χρησιμος ο αναλυτικος διαχωρισμος αναμεσα στις εννοιες "free spirit" τζαι "domesticated men"..:) ["Masculine sexuality in Greek Ethnography" in "Dislocating Masculinity"]
 Η γοητεια τζαι η αποκαλυτικη διαυγεια της εργασιας που αφηνει πισω του ο Λοϊζος βρισκεται νομιζω στο σημειο απο οπου εξεκινησεν: στην διαπραγματευση της κατανοησης της κυπριακης καθημερινης εμπειριας που ενα συνοριακο σημειο μεσα-εξω, σαν το θεμελιακο σημειο των κυπριακων κοινωνικων επιστημων. Εχρησιμοποιαν επιλεκτικα εννοιες τζαι αναλυτικα μοντελα των κοινωνικων επιστημων με αξονα την αναγκη του ερμηνειας του συγκεκριμενου: ιδιαιτερα  για να διερευνησει τζηνα που στην Κυπρο ηταν απαγορευμενα/λογοκρινομενα η εθεωρουνταν αμελητεα. Η αναφορα του στη σκια της επιδρασης της τρομοκρατιας των μασκοφορων το 1958, σαν ειδος λογοκρισιας [στο «The progress of Greek Nationalism in Cyprus 1878 -1970»] εν που τες πρωτες που εγιναν στις κοινωνικες επιστημες, ενω η αναλυση του για την δικοινοτικη βια  [«Intercommunal Killing in Cyprus»] ηταν επισης πρωτοποριακη.
Αλλα για τον Πητερ το συγκεκριμενο εν εχασε ποττε την μοναδικοτητα του: επεμενε οτι η  ολικη θεωρια ["whole system theorizing"] εν κατι που  εν εφικτο [αν ηταν καν επιθυμητο] στο υπαρχον πλαισιο, τζαι επεριοριζεν συνειδητα τα ορια της θεωρητικης αναζητησης σε κατι πιο "μετριοφρων"/modest τζαι "πιο ακριβες"/more accurate.

Λινοπάμπακος 12 Μαρτίου 2012


 ------------------------------------------------------------

Αποχαιρετισμός στον peter loizos και τη δόμνα σαμίου

Για το βιογραφικό του peter loizos, και τη προσφορά του στη κυπριακή ανθρωπολογία, συνίσταται η επίσκεψη στο μπλογκ του λινού..... Να πω αρχικά ότι εγώ δεν είμαι της σχολής της "κοινωνιολογίας/ ανθρωπολογίας". Θα πω μόνο πως εβιώσα το βιβλίο του Λοίζος για το χωρκό του. Το βιβλίο του peter loizos για το χωρκό του, ήταν ίσως από τα βιβλία που μου εδώκαν μιαν οπτική γωνία, άνγωστη σε μένα ως τότε....
Γιατί, οι πλείστοι κυπραίοι με ένα Α ενδιαφέρον για το κυπριακό έχουν 3-4 βιβλία - ανάλογα με την ιδεολογική τους κατεύθυνση: Την κατάθεση του κληρίδη, τα βιβλία του πλουτή, κάμποσούς δημοσιογράφους, παυλίδης, δρουσιώτης, παπαγεωργίου, τα απομνημενέυματα του γρίβα κλπ... Γενικά μεγαλώνεις με μιαν εντύπωση ότι η όλη περίοδος του κυπριακού ήταν για τους κυπραίους οι κόντρες με τους τούρκους, ποιός ήταν ο πατριώτης ποιός ήταν ο προδότης, ο μακάριος, ο γρίβας, το ακελ, οι εγγλέζοι, οι αμερικάνοι, η ΣΙΑ, η ΕΟΚΑ η πρώτη, η ΕΟΚΑ οι άλλη.....
Μόνο τούτοι υπάρχουν......
Ε, το πρώτο πράμα που ήβρα στο Λοίζο ήταν το Χωρκόν. Έν τζαι γίνεται να ήταν κάθε μέρα η έγνοια του κυπραίου ο Μακάριος, ο γιωρκάτζης ή ο παπης..... Τζαι αν τζαι επηρεάζαν τη ζωή του χωρκού, το χωρκό αποροφούσε τζαι εκτόνωνεν τούντες κόντρες με το δικό του τρόπο.... Πριν το Λοίζο το χωρκόν δεν υπάρχει..... Υπάρχει μόνο στον καλλίνικο που γυρίζει τα χωρκά να καταγράψει τραούθκια.... Αλλά τζίηνη κόντρα εν τζαι βιώθηκε που ούλλους με τον ίδιο τρόπο.... Εν τζαι υποτιμούμεν την, βεβαίως εκόστησε ζωές, αλλά στο χωρκό τα πράματα ήταν διαφορετικά.
Ο Λοίζος, μου έδωκε τζαι ένα άλλο πλαίσιο αντίληψης του χωρκού που ποτέ πιο πριν δεν είχα.... Πριν επηέννα στους παππούες τζαι τους ελάλουν: Παππού πε μας καμιά ιστορία....Ως τζιαμέ... Τζαι συνήθως άκουα τες ίδιες.... Γιατί άτε, άμαν σου πει ο άλλος πε μου μιαν ιστορία..... πόσες να σσιεις έτοιμες να πεις ; Τζαι που να ξέρεις ο άλλος τι θέλει να ακούσει ;
Ο λοίζος μου έδωκεν τες ερωτήσεις. Εμπόρεσα να ρωτήσω πλέον τζαι να μάθω για τα χωρκά μου. Λαλεί ο Λοίζος για τα χωρκά της μόρφου ότι εκάμαν διατρήσεις.... Που τι σημαίνει τούτο ; Ανεξαρτητοποιηθήκαν που τη βροσσιή. Εμπορούσαν να σπείρουν τζαι 3 φορές το χρόνο....Τζαι πιο μετά να βάλουν τζαι δεντρά.....Βάλε το ότι ήταν κάμπος.... εύφορος..... Παράδεισος λαλεί ο παππούς που εν που τη περιοχή (Εϊχαν τη τύχη λέει ο Λοίζος να βιώσουν μια ανάπτυξη που λίοι αγρότες είχαν ή ακόμα θα έχουν τη τύχη να βιώσουν)..... Όποταν ο άλλος που εν πίτσιλλος, τζαι έπρεπε να τα βάλουν με τα βουνά, να κάμουν δώμες, λούρες - λούρες, που ποττέ δεν θα μπαινε μηχάνημα μέσα... εν τζαι επρόκειτον ποττέ να αρκοντήνουν.... Αλλά να θκιακωνούν μεροκάμματα στα μεταλλεία.... Που μετά την απεργεία, εν τα θωρούσαν ούτε με τηλεσκόπειο....... Οπόταν εν πιο εύκολο να απαντήσω στη ερώτηση γιατί ο παππούς του κάμπου άφηκε τες κορες του να θκιαλέξουν γαμπρο ακόμα τζαι να σπουδάσουν, ενώ ο άλλος, εσπούδασεν έναν, τες κορούες εχάρτωσεν τες. Τζι ας ήταν πιο πιστός στο κόμμα..... Αν τζαι ήταν της ίδια ηλικίας, τζαι οι θκυο εξεκινη΄σαν φτωσσίοί τζαι αγρότες, τζαι τους εχωρίζαν λιο΄τερο που 50 χιλιόμετρα, η διαφορά στην ανάπτυξη που εβιώσε ο ένας με τον άλλο ήταν τεράστια.
Ο Λοιζός, έφερεν την έννοια του μικροσυμφέροντος. Όχι με την έννοια που του καθικιού που υπάρχει στη καπιταλιστική θεώρηση. Γιατί υπάρχει το μικροσυμφέρον, αλλά υπάρχει τζαι η συγγένια, το κουμπαριλίκκι, η αλλυλεγγύη του χωρκού. Όμως υπάρχει το μικροσυμφέρον..... Με την ανεξαρτησία λαλεί ο Λοίζος, εφκήκαν 1000αδες πιστοποιητικά "αγωνιστών", τα οποία αρκετοί εμπορεσαν να εξαργυρώσουν με θέσεις στο δημόσιο.... Αλλά τα πιστοποιητικά ήταν παραπάνω που τες θέσεις.... Όποταν να σου τζαι οι δυσαρεστημένοι. Σκέφτου να ξαναδείς την αντιπολίτευση στο Μακάριο κάτω που τούντο πρίσμα. Όπως τον εθνικιστή (στου παπαδάκη) στον Τακτακαλλά που μόλις εφύαν ο τούρτζιοι, έβαλεν πισινή το φορτηγό τζαι εφόρτωσε ότι είσσιεν ο τούρκος ανταγωνιστής μεσ στο πελεκανίο του ... Αποιδεολογικοποίηση (των πάντων) ; Όχι.... Αλλά χάτε, ο καθένας με τη συμμετοχή του σε ένα ιδεολογικό όργανο, κάποτε ήταν (εννα) να γυρέψει ένα αντάλλαγμα.
Ακόμα τζι αν δεν ήταν ακριβώς για τη πούγκα τους Ο αρκατζίτης "αγωνιστής" που εκατάργησε δια της βίας των σύνδεσμο αποφήτων γιατί είμαι αγωνιστής τζαι ότι πω πρέπει να γίνει - εν χαρακτηριστική περίπτωση. Μπορεί να μεν έπιασε υλικό αντάλλαγμα αλλά "είσσιεν τη ψευδαίσθηση πως ήταν εξουσία".
Εν, ενδιαφέρον ανάλυση, γιατί αν πει τζαι κολήσσει σου, δύσκολα μπορείς να δεις τη πολιτική διαφορετικά....
Βεβαίως στη κύπρο τούτη η ανάλυση, αν είσαι αριστερός "συφέρει"σου....ή τουλάχιστο, δεν σε ενοχλεί..... Γιατί εν άλλοι που είχαν την εξουσία....Ούτε στο Λοίζο, ούτε στο Παπαδάκη θα έβρεις ακραία παραδείγματα αριστερών που θα εχρησιμοποιούσαν την ιδεολογία τζαι ταυτόχρονα θα εφροντίζαν τζαι τη πούγκα τους.... Κυρίως τη συγκεκριμένη περίοδο τούτα ήταν προνόμια κυρίως της δεξιάς (μετά το 2003 που κυβερνούν τζαι τούτοι τα πράματα βεβαίως αλλάξαν). Το παραδέχεται άλλωστε τζαι ο Λοίζος: Υλικά ανταλλάγματα για τους αριστερούς ήταν καμιά υποτροφία στην ΕΣΣΔ τζαι τούτο μόνο αν ήσουν ψηλά στην ιεραρχία.... Εν οι αγωνισταί που είχαν πρόσβαση στη κυβέρνηση, στες άδειες εισαγωγής, στες άδειες οικοδομής.... "EOKA honeymoon" το λέει ο Λοίζος....
Που την άλλη, οι μεγαλύτεροι επικριτές τέτοιου είδους ανάλυσεων στην Ελλάδα του εμφυλίου είναι εξ αριστερών. Εκτός του ότι η αλλυλεγύη του χωρκού τζικάτω εν τζαι επολοδούλεψε, τέτοιες μελέτες θεωρούνται που την αριστερά ότι "αποιδεολογικοποιούν" τον εμφύλιο και ότι δεν λαμβάνουν υπόψην "το όλον". Ο διάλογος για την ιστορία υπήρξε έντονος με τους αριστερούς να αππορίπτουν αυτού του είδους την μεθοδολογία ασυζητητι. Εβαφτησαν τους "μεταμοντερνιστές" τζαι εκλείσαμεν (Χαρακτηριστικοί περίπτωση δεξιών ακαδημαικών που στηρίζουν τούτη τη μεθοδολογία:
Γιωργος Αντωνίου - Νίκος Μαραντζίδης: Η Εποχη της Συγχυσης, Η Δεκαετία του 40 και η Ιστοριογραφία 2008)....
Αντίστοιχα όσους αρκατζιτες δεξιούς έτυχε να γνωρίσω..... Δεν κατηγορούν ευθέως τον χωρκανό τους τον επιστήμονα, αλλά μια σπόντα ότι ήταν λιόν αριστερός, ή ότι "εν τα γραψε ακριβώς όπως ήταν", έννα σου τη σύρουν....
Εκτός που το μικροσυμφέρον υπήρχε τζαι η αλλυλεγύη του χωρκού. Η οποία είναι ενδιαφέρον ότι την αντιπαραβάλει με "την πολιτική". Δεν είναι μια παραμυθένια αλλυλεγύη, όπου ούλλοι ζουν χαρούμενα, αλλυλέγυοι στα προβλήματα τους. Η αλλυλεγγύη του χωρκού είναι η άμυνα ενάντια στη πολιτική που ήρτε που έξω. Οι κόντρες της πολιτικής που έδημιουργούνταν σε ένα χώρο έξω που το χωρκό, το χωρκό εβρισκε τον τρόπο να μεν τες αφήνει να ξεφύγουν - όσον αφορά τη βία τουλάχιστο ...
Στο χωρκό του παππού εστείλαν ένα αγωνιστή, να εκτελέσει ένα αριστερό γιατί ακούεις τζαι συ, έκλεψεν τους ένα όπλο (πόσον ηλίθια φαίνουνται τούτα 60 χρόνια μετά.... Επιάν μας όπλο ρε - να τον παίξουμε). Ε, στο χωρκό, επεμβήκαν τα ξαδέρκια, ρε εν συγγενής, ρε εν γίνεται - τελικά οι ψύχραίμοι ήβραν τον αριστερό, έδωκεν τους το όπλο τζαι το θέμα έλειξε χωρίς εκτελέσεις.... Καλές οι ιδεολογίες αλλά χάτε... έννα παίξεις το συγγενή σου ;
 Κάποια μέρα ελπίζω να αξιωθώ να θκιεβάσω τζαι το δεύτερο κομμάτι της ιστορίας των αρκατζιτών.... Μετά τον πόλεμο.....
Ο Λοίζος επίσης, χωρίς να κάμνει εκπτώσεις στην επιστήμη και μεθοδολογία, δεν χαρακτιρίζεται που το "κόμπλεξ" των κοινονιολόγων που θεωρούν ότι όσο πιο περίπλοκα γράφουν τόσο πιο καλοί είναι. Το βιβλίο του είναι εύκολο στην ανάγνωση, παρόλο που κυκλοφορούν από ότι ξέρω μόνο στην αγγλική (που τον εκδοτικό οίκο Βιβλιοπολις που αν δεν απατώμαι είναι του ρίχτερ, και έχει μια εκπληκτική σειρά βιβλίων για τη κύπρο ).
Και είχε μια κοφτερή ματία που εδιαπέρασε τη κοινωνία του χωρκού. Μια σύντομη ιστορία, αναφορά στην οικονομία, στην οικογένια, στη φιλία, στο κουμπαριλίκκι, στη πολιτική, στο πως αντιδράσαν οι χωρκανοί σε τούτη, τα συνεργατικά, οι διατρήσεις, οι φράχτες, οι εκλογές.....
είσσιεν τζαι χιούμορ. Ξαναβλέποταν σήμερα το βιβλίο, μου έκαμεν εντύπωση πόσες φορές άφηνα ένα χαμόγελο δίπλα που κάποιο σχόλιο του Λοίζου.
Οι κύπραίοι λαλεί σε ένα σημειό εν καφκατζίες. Ένας που τους λόγους που οι καφκάες φαίνεται να είναι συχνό φαινόμενο είναι επειδή (γνωρίζουν ότι) πάντα θα έχει κάποιο κοντά να τους χωρίσει :-)
Ένας αριστερός στο χωρκό ισχυρίζετουν ότι το γάλα το σοβιετικό ήταν καλύτερο που το κυπριακό γάλα βλάχας (το οποίο εν ελβετικό).Άρεσκεν τους τότε να σιομαλίζουν τη σοβιετική ένωση..... Αλλά η γυναίκα του εν γάλα βλάχας που εγόραζε γιατί παραδοσιακά ήταν τσιακαρισμένο.... Καλή η ιδεολογία αλλά σπίτι εν άλλος ο μάστρος :-)

................

Για τη δόμνα Σαμίου, εν θα βάλω βιογραφία.
Στο Καλό Κυρά

Στο Καλό Καπετάνισσα

Ε, ρε τραουθκιές που σιει να πέσσουν στον Αδη
(Είναι ενδιαφέρον ότι άμα πεθάνει ένας τραγουδιστής (θέλουμε να) τον φανταζούμαστε να τραγουδά στον Αδη. Εν τζαι φανταζούμαστε ποττέ τι θα κάμνει ένας κοινωνιολόγος στον Αδη. )

Στέλιος Παπαλάνγκι 15 Μαρτίου 2012


Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...